Αυτή ήταν η Εθνική Οργάνωσις Νεολαίας

Κορυφαίο έργο του καθεστώτος της 4^ης Αυγούστου υπήρξε η δημιουργία της Εθνικής Οργανώσεως Νεολαίας, της περιφήμου Ε.Ο.Ν. Η Ε.Ο.Ν. απετέλεσε μία μαζική οργάνωση των νέων ηλικίας από 8 έως 25 ετών. Η Ε.Ο.Ν. ήτο έργο προσωπικό του Ιωάννου Μεταξά ο οποίος έβλεπε ότι το μέλλον του Έθνους ήταν στα χέρια των νέων. Προσεπάθησε δια της οργανώσεώς τους να τους δώσει υγιή ιδεώδη και εθνική υπερηφάνεια. Αν δεν μεσολαβούσε ο πόλεμος και ο θάνατος του Ιωάννου Μεταξά, η Ε.Ο.Ν. θα εξελίσσετο σε έναν κομματικό μηχανισμό του καθεστώτος της 4^ης Αυγούστου και θα αποτελούσε το φυτώριο και τον κύριο μοχλό του νέου συντεχνιακού κράτους που οραματίζετο ο Μεταξάς.

Η δημιουργία της Ε.Ο.Ν. δεν ήταν μία εύκολη υπόθεσις που μπορούσε να πραγματωθεί με μία απλή πρωθυπουργική απόφαση. Και αυτό διότι ο Μεταξάς δεν ήτο ο απόλυτος άρχων και ο κυρίαρχος των πολιτικών εξελίξεων της εποχής του. Έπρεπε να περάσει πρώτα από τις συμπληγάδες πέτρες της αντίδρασης του Παλατιού και του αστισμού για να κυριαρχήσει. Η Ιστορία της Ε.Ο.Ν. έχει πολύ μικρότερη χρονική διάρκεια από την Ιστορία του καθεστώτος της 4^ης Αυγούστου. Δημιουργήθηκε ουσιαστικά στις αρχές του 1938. Στις 31 Δεκεμβρίου 1937 έγινε η ορκωμοσία των 500 πρώτων Φαλαγγιτών της Αθήνας οι οποίοι απετέλεσαν το πρώτο επίσημα ανεγνωρισμένο τμήμα της Ε.Ο.Ν., παρ’ όλο που οργανωμένα τμήματα υπήρχαν ήδη και σε άλλα μέρη της Ελλάδος των οποίων η επίσημη εισδοχή έγινε αργότερα. Η εκδήλωση χαιρετίστηκε από τον ίδιο τον Μεταξά ο οποίος στον χαιρετισμό του έδωσε με απλά λόγια το σκοπό της δημιουργίας της Ε.Ο.Ν.

- ... Τραβήξατε μπροστά με θάρρος και με χαράν, την χαράν της Νεότητος, εις την ζωήν σας έχοντες πάντα υπ’ όψιν σας ότι δεν είσθε μόνοι, αλλ’ ότι ο καθένας από σας είναι αλληλεγγύως συνδεδεμένος με όλους τους συναδέλφους του, οι οποίοι έδωκαν τον ίδιον όρκον καθώς και η κάθε μία από σας είναι αλληλεγγύως συνδεδεμένη με όλας τας συναδέλφους της, αι οποίαι έδωκαν τον ίδιον όρκον.

Η ένωσις αποτελεί την δύναμιν. Αυτό μη το λησμονήσετε ποτέ εις την ζωήν σας και καταστείλατε κάθε ατομικήν ιδιοτροπίαν υπέρ της διατηρήσεως της ενώσεως του συνόλου σας. Ο δρόμος τον οποίον έχομεν να τραβήξωμεν είναι μακρύς, όσοι δ ε δεν τον φέρωμεν εις πέρας, θα τον αφήσωμεν ως κληρονομίαν δια σας, δια να τον φέρητε σεις εις πέρας, όπως και σεις θα τον αφήσητε μίαν ημέραν κληρονομίαν εις τους νέους της εποχής της μελλούσης. Ο δρόμος μας δεν τελειώνει. Όπως δεν τελειώνει ποτέ η Ελλάς. Αλλά εις κάθε βήμα του δρόμου αυτού πρέπει να έχητε μπροστά εις τα μάτια σας την δόξαν και το μεγαλείον της Πατρίδος και την επιβολήν και την κυριαρχίαν εις το εσωτερικόν υπέρ των ιδεών της Πατρίδος, τας οποίας εξεδήλωσεν η 4^η Αυγούστου.

Η κατάταξις των νέων στην Ε.Ο.Ν. ήταν εθελοντική, μαζικοποιήθηκε όμως από το 1939, όταν εξέλιπε ακόμη ένα εμπόδιο, που ήταν ο έμπιστος του βασιλιά Γεωργίου υπουργός Παιδείας Γεωργακόπουλος, ο οποίος δεν έβλεπε με καλό μάτι την είσοδο της Ε.Ο.Ν. στα σχολεία. Ο αγγλόφιλος βασιλιάς, μετά το ζήτημα που ενέσκηψε με τη διαδοχή του Αρχιεπισκόπου Αθηνών στα τέλη του 1938, ενέδωσε στην απαίτηση του Μεταξά να απομακρυνθεί ο έμπιστός του και να αναλάβει ο ίδιος το Υπουργείο Παιδείας. Ο Μεταξάς ανέλαβε τα επιπλέον καθήκοντα της Παιδείας στις 29 Νοεμβρίου 1938, με επιδίωξη την απόλυτο ενσωμάτωση των καθ’ αυτό εκπαιδευτικών ζητημάτων με τας αρχάς και τους σκοπούς της 4^ης Αυγούστου.

Επίσης, σε ό,τι αφορά τις σχέσεις της Ε.Ο.Ν. με το Σχολείο ο Μεταξάς ήτο κάθετος. Δεν θεωρεί την Ε.Ο.Ν. θεσμό ανταγωνιστικό του Σχολείου αλλά αλληλοσυμπληρούμενο. Καθ’ όλην την διάρκειαν του 1938 μπαίνουν οι βάσεις για την δημιουργία της μεγάλης Ε.Ο.Ν. Από τις αρχές του χρόνου αρχίζει να εκδίδεται το ιδεολογικό όργανο της Ε.Ο.Ν. « Η Νεολαία » και δημιουργούνται συνεχώς καινούρια τμήματα.

Οι αντιδράσεις προς την Ε.Ο.Ν. όμως εσυνεχίζοντο, όχι από τους νέους οι οποίοι βρήκαν στην Οργάνωση μια δημιουργική δραστηριότητα κι ένα υψηλό ιδανικό, αλλά από την κεντρική εξουσία και ιδιαίτερα από το Παλάτι. Ο Βασιλεύς έβλεπε ότι ο Μεταξάς αύξανε την επιρροή του τόσο στο λαό αλλά και ιδιαίτερα στη Νεολαία. Η ύπαρξις άλλων νεολαιών, παραθρησκευτικών, πολιτιστικών, κ.λ.π., συχνά παραρτημάτων διεθνιστικών οργανώσεων ( ΧΑΝ, ΧΕΝ, Πρόσκοποι, κ.λ.π. ), απετέλεσε ένα ακόμη εμπόδιο στη δημιουργία μιας πανελλαδικής και εθνικής Οργάνωσης Νεολαίας. Ο Μεταξάς κατάφερε να κάμψει τις αντιρρήσεις Βασιλέως και Διαδόχου, χάρις στην εμμονή του στο ζήτημα της Νεολαίας αλλά και στη μαζικότητα που έπαιρνε αυτή. Έτσι λοιπόν, οι Οργανώσεις αυτές διαλύθηκαν τον Ιούνιο του 1939. Ο συμβιβασμός Παλατιού και Μεταξά στο ζήτημα της Νεολαίας είχε επιτευχθεί από τον Δεκέμβριο του περασμένου έτους, όταν απενεμήθη στον Διάδοχο ο τιμητικός βαθμός του Γενικού Αρχηγού. Ουσιαστικός Αρχηγός της Ε.Ο.Ν. ήταν ο ίδιος ο Μεταξάς έχοντας το βαθμό του Γενικού Επιθεωρητή και ο οποίος θα όριζε τον εκάστοτε Κυβερνητικό Επίτροπο.

Τον Νοέμβριο του 1939 η Ε.Ο.Ν. αριθμεί πάνω από 750 000 μέλη που προέρχονται απ’ όλες τις κοινωνικές τάξεις. Πλούσιοι και πτωχοί, αγόρια και κορίτσια, παιδιά του Σχολείου αλλά και της εργασίας, ίσα και αλληλέγγυα μεταξύ τους, φορώντας την ίδια σκουρόχρωμη μπλε στολή και χαιρετώντας με προτεταμένο το δεξί χέρι, με ενθουσιασμό προσβλέπουν σε αυτό που λέει ο Ύμνος τους: ΜΙΑ ΕΛΛΑΔΑ ΝΕΑ.

Ο ΥΜΝΟΣ ΤΗΣ Ε.Ο.Ν.

Στην γλυκειά μας την Πατρίδα

την τρανή κι ιστορική

συ απόμεινες ελπίδα

Νεολαία Ελληνική.

Την ολόθερμη ψυχή της

εθνική φωτίζει αυγή

κι ο Μεγάλος Κυβερνήτης

πάντα εμπρός την οδηγεί.

Εμπρός, για μια Ελλάδα νέα

εμπρός, μ’ ελληνική καρδιά

εμπρός, περήφανα γενναία

ναι, της Ελλάδος τα παιδιά.

Εμπρός, η δόξα η παληά μας

να ξαναζήση είναι καιρός

με τον μεγάλο Βασιληά μας

εμπρός, πάντοτε εμπρός!

Τον Μάιο του 1939 επικυρώνεται ο Κανονισμός Εσωτερικής Λειτουργίας της Ε.Ο.Ν. και δι’ αυτού ορίζονται όλα τα διοικητικά καθήκοντα και ο τρόπος λειτουργίας. Το όνειρον του Μεταξά για μια εθνική νεολαία παίρνει πλέον σάρκα και οστά. Για τον Μεταξά η Ε.Ο.Ν. ήτο έργο ζωής επί του οποίου στήριζε τις μέγιστες ελπίδες. Η Ε.Ο.Ν. ήτο γι’ αυτόν το πολυτιμότερον έργον του ως πολιτικού προσώπου.

Η Ε.Ο.Ν. γίνεται το επίκεντρο της καθημερινής ζωής των νέων σε όλη την Ελλάδα, από την μικρότερη κωμόπολη και χωριό έως τα μεγάλα αστικά κέντρα. Παντού νέοι και νέες δραστηριοποιούνται υπό τας διαταγάς της Οργανώσεως. Διοργανώνονται αθλητικοί αγώνες, καλλιτεχνικές παραστάσεις, γίνεται εθνική διαπαιδαγώγηση και εθνική διαφώτιση, σύμφωνα με τις κοινωνικές και πολιτικές κατευθύνσεις της 4^ηςΑυγούστου. Τ α νεαρά αγόρια εκπαιδεύονται σε στρατιωτικές ασκήσεις για να είναι προετοιμασμένα σε αυτά που θα αντιμετωπίσουν αργότερα ως άνδρες. Από το σύνολο των νέων διακρίνονται οι άριστοι. Η αξιοκρατία ασχέτως κοινωνικής προελεύσεως αποτελεί βασικό στοιχείο της Οργανώσεως. Οι καλύτεροι επιβραβεύονται με ηθικές αμοιβές. Πρώτα και πριν απ’ όλα η συμμετοχή της Ε.Ο.Ν. στην κοινωνία στηρίζεται στον εθελοντισμό. Τα αγόρια και τα κορίτσια της Ε.Ο.Ν. προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στην Πρόνοια.

Δυόμισι χρόνια μετά την ίδρυσή της, τον Μάιο του 1940 πραγματοποιείται στην Αθήνα, στο κτίριο της Παλαιάς Βουλής, το Δεύτερο Πανελλήνιο Συνέδριο της Ε.Ο.Ν. Ο Μεταξάς στο λόγο του χαριτολογώντας προέτρεψε τους συμμετέχοντες να μην επηρεασθούν από το περιβάλλον της αίθουσας η οποία είχε κτιστεί για άλλους λόγους, αναφέροντας για τον κοινοβουλευτισμό ότι « εφύγαμεν από αυτά πλέον». Επίσης τους παρότρυνε να πουν με θάρρος και πίστη τις απόψεις τους σε οιανδήποτε ελληνική γλώσσα και με οιονδήποτε ύφος, για να μπορέσει το Συνέδριο να καταλήξει σε πρακτικά συμπεράσματα.

Η Ε.Ο.Ν. ευρίσκεται τότε στον Κολοφώνα της δόξης της. Πάνω από ένα εκατομμύριο μέλη συμμετέχουν στην Οργάνωση. Μια νέα γενιά αποκομμένη από τα κομματικά μίση του παρελθόντος, ενεργή, δυνατή και με πίστη στο μέλλον αρχίζει να διαμορφώνεται. Είναι η γενιά που θα δημιουργήσει το Έπος των Βορειοηπειρωτικών βουνών στον Ελληνοϊταλικό Πόλεμο του 1940. Εξίσου μεγάλη ήταν και η προσφορά των νέων της Ε.Ο.Ν. που δεν πολέμησαν λόγω ηλικίας και παρέμειναν στα μετόπισθεν.

Δυστυχώς η μεγαλειώδης προσπάθεια του Μεταξά για την Νεολαία ανεκόπη λόγω του υπόπτου θανάτου του τον Ιανουάριο του 1941. Παρ’ όλη την έλλειψη του Αρχηγού η Οργάνωσις, όπως διαφαίνεται από την προκήρυξη του Κυβερνητικού Επιτρόπου στις 2/2/1941, θέλει και θα συνεχίσει να υφίσταται και χωρίς την παρουσία του Ιωάννου Μεταξά: « Απαιτώ από τους Βαθμοφόρους όπως αντιληφθούν και μη λησμονήσουν ποτέ, ότι εις υπάρχει και παραμένει και θα παραμείνει πάντοτε Αρχηγός της Ε.Ο.Ν., ο Ιωάννης Μεταξάς ».

Η Ε.Ο.Ν. θα διαλυθεί μετά την κατάρρευση του μετώπου τον Απρίλιο του 1941, θα διατηρήσει όμως την αίγλη της και το μύθο της. Δεν είναι τυχαίο ότι οι κομμουνιστές ονόμασαν την αντιστασιακή νεολαιίστικη οργάνωσή τους Ε.Π.Ο.Ν., όνομα ομόηχο του Ε.Ο.Ν., που συνειρμικά παραπέμπει στην Εθνική Οργάνωση Νεολαίας, εκμεταλλευόμενοι έτσι τα πατριωτικά αισθήματα του ελληνικού λαού. Η Ε.Ο.Ν. ήτο ένα από τα κορυφαία έργα του καθεστώτος της 4^ης Αυγούστου και προσωπικά του Εθνικού Κυβερνήτη Ιωάννου Μεταξά. Αν και με ολιγόχρονη Ιστορία, σφράγισε με την παρουσία της μια εποχή και αποτελεί πρότυπο οργάνωσης Νεολαίας ακόμα και σ’ ένα σύγχρονο Λαϊκό Εθνικό Κράτος.

ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΠΠΑΣ