του Γιώργου Σταφυλά, συγγραφέα
Ήταν αρχές της δεκαετίας του 90. Στο τιμόνι της χώρας συμπτωματικά βρισκόταν παλι κάποιος Μητσοτάκης και επίσης συμπτωματικά τα πάντα βρίσκονταν σε αναβρασμό – απεργίες, πορείες, διαδηλώσεις καθημερινά- περίπου όπως και σήμερα. Μαζί με ενα φίλο γυρνούσαμε από κάποιο ματς βολει που είχαμε παρακολουθήσει στο παλιό γήπεδο του Παναθηναίκου στο κλειστό της Λεωφόρου Αλεξάνδρας. Ήμασταν έφηβοι, η ομάδα μας είχε κερδίσει, όλα ηταν όμορφα. Ακόμα και το πανηγύρι στους δρόμους μας άρεσε. Το βλέπαμε σαν χαβαλέ.
Χωρίσαμε κάπου στην Πατησίων. Ο φίλος τράβηξε προς Βικτώρια να πάρει τον ηλεκτρικό κι εγω έστριψα δεξιά με κατεύθυνση προς Ομόνοια. Ο σκοπός μου ήταν να πάρω σβάρνα ενα ένα τα περίπτερα του κέντρου. Ήμουν πάντοτε φίλος του βιβλίου αλλά τα βιβλία με το σκληρό φτηνό χαρτί και τα φανταζί εξώφυλλα που κρέμονταν από τα μανταλάκια των περιπτέρων με τραβούσαν σαν μαγνήτης. Από τότε μέχρι σήμερα είμαι ενας φαντικός των ΒΙΠΕΡ, ενας φανατικός της αστυνομικής λογοτεχνίας και των συγγραφέων που περιφρονημένοι απο την κριτική θεωρούνταν κάποτε φτηνή λογοτεχνία και πουλιούνταν στα περίπτερα !
Δεν σκοπέυουμε να αδικήσουμε κανένα σε αυτό το αφιέρωμα Πολλοί εκδοτικοί επιχείρησαν να παρουσιάσουν στο κοινό την λεγόμενη λαϊκή λογοτεχνία. Εκδόσεις σε χάρτινο εξώφυλλο. “Αγκυρα”, “Λυχνάρι”, και παλαιότερα η κόκκινη σειρά των εκδόσεων Πεχλιβανίδης επιχείρησαν να μιμηθούν το εκδοτικό εκείνο που φαινόμενο που άρχισε στην Αμερική στα τέλη της δεκαετίας του 30. Υπήρξαν όλες αξιόλογες προσπάθειες. Ωστόσο τα ΒΙΠΕΡ ταυτίστηκαν απόλυτα στην συνείδηση του κοινού με το λαϊκό φτηνό ανάγνωσμα, με το παρεξηγημένο αστυνομικό. Να ήταν ότι είχαν το σωστό σχήμα τσέπης; Να ήταν τα συνήθως μαύρα εξώφυλλα τους που εντυπωσίαζαν με τις όμορφες γυναικείες φιγούρες που τα κοσμούσαν; Να ήταν η επιλογή των συγγραφέων η των συνήθως πολυ καλών μεταφραστών; Ισως παλι να χρωστούν την μεγάλη τους επιτυχία σε όλους αυτούς τους λόγους μαζί.
ΤΖΕΗΜΣ ΤΣΕΗΖ: Ο ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΤΗΣ ΛΑΪΚΗΣ ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ
Το βέβαιο πάντως είναι ότι απο την στιγμή που εμφανίστηκαν τα ΒΙΠΕΡ στις αρχές της δεκαετίας του 70 ενθουσίασαν το κοινό κι έκαναν μεγάλη καριέρα διαγράφοντας λαμπρή πορεία μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 90. Μάλιστα ακόμα πωλούνται σαν ζεστά ψωμάκια στους πολυπληθείς φανατικούς του είδους, και τους νοσταλγούς εκείνης της εποχή, οι οποίοι αδιάκοπα ανασκάπτουν τα παλαιοβιβλιοπωλεία των Αθηνων αναζητώντας τέτοιους κρυμμένους θυσαυρούς απο σκληρό χαρτί.
Σε αυτό το άρθρο λοιπόν, θα αναφερθούμε στους κυριότερους συγγραφείς που παρουσιάστηκαν μέσα απο την αστυνομική σειρά των ΒΙΠΕΡ. Να πούμε εδω ότι ΒΙΠΕΡ ειναι απλως η συντομογραφία των λέξεων Βιβλία Περιπτέρου. Ο εκδοτικός οικος που τα εξέδιδε ηταν ο “Πάπυρος” και φυσικά δεν έβγαζε μόνο την αστυνομική σειρά αλλά πολλά ακόμα βιβλία. Στα αστυνομικά χρωστούν όμως την φήμη τους τα ΒΙΠΕΡ. Οι συγγραφείς λοιπόν που έκαναν τα ΒΙΠΕΡ θρυλικά ηταν η εξής:
Α) Τζαίης Τσέηζ
Πρόκειται για τον βασιλιά του Θρίλερ, τον απόλυτο μάστερ της τέχνης της αγωνίας. Αδιάκοπες ανατροπές. Πλοκή με όλη την σημασία της λέξεως χαρακτηρίζει το έργο του Βρετανού συγγραφέα. Ο Τσέηζ αφου δκομίμασε πρώτα τον εαυτό του σε ενα σωρό δουλειές αποπειράθηκε στα 1938 να γράψει αστυνομικό μυθιστόρημα Αμερικάνινου τύπου. Χωρίς να έχει ποτέ του επισκεφτεί τις ΗΠΑ με την βοήθεια ενός χάρτη και ενός λεξικού της Αμερικάνικης αργκό έγραψε το πρώτο και πασίγνωστο έργο του “Οχι ορχιδέες για την μις Μπλάντις” που έμελε να τον καθιερώσει. Το συγκεκριμένο έργο είναι πάντοτε μέσα σε όλες τις λίστες με τα 100 καλύτερα αστυνομικά όλων των εποχών. Το στυλ που χαρακτήρισε τον Τσέηζ για περισσότερες απο τεσσερις δεκαετίες σταδιοδρομίας και πάνω απο 100 νουβέλες, σκιαγραφείται ηδη σε αυτό το πρωτο βιβλίο. Το στυλ αυτό ειναι πολυ δύσκολο να αντιγραφεί. Ο Τζέηζ έθεσε μόνος του ενα στοίχημα στον εαυτό του καθώς επέλεξε να γράφει ξεχωριστές ιστορίες με διαφορετικούς καθε φορά ήρωες αποφεύγοντας έτσι την κακοτοπιά της λεγόμενης μανιέρας δηλαδή της τυποποίησης.
Οι καλύτερες ιστορίες για να ασχοληθεί κανείς με το έργο του Τσέηζ είναι τα “Όχι ορχιδέες για την μις Μπλάντις”, “Μια φωνή από τον θάλαμο αερίων”, “Ενα φερετρο απο το Χονγκ Κονγκ”, “Ποτε δεν ξερεις με τις γυναίκες”. Το βασικό μοτίβο που διαπνέει ολόκληρο το έργο του είναι η μοιραία γυναίκα που σκαναδαλίζει κάποιον που συνήθως ψάχνεται για γρήγορο και εύκολο πλουτισμό. Κεντρική ιδεα πίσω από τα περισσότερα βίβλία του είναι οτι η απληστία οδηγεί πάντοτε στην καταστροφή. Συχνά στα βιβλία του οι ήρωες μπορούν κάποια στιγμη να ξεφύγουν με λιγότερα.Αλλά…
Β) Ρίτσαρντ Πρέηδερ
Ενας κλασικός Αμερικάνος Χαρντμποϊλάς ήταν ο Πρεηδερ που έγραψε τα καλύτερα του βιβλία στα μέσα της δεκαετίας του πενήντα όταν ακόμα ζούσαν οι πατέρες του είδους. Πιστός στην γραμμή των παλιών εκείνων δασκάλων διηγείται τις ιστορίες του σε πρώτο πρόσωπο μέσα απο την ματιά του ήρωα του του ξανθού και ψηλού ντεντέκτιβ Σέλ Σκώτ. Ο Σκώτ μπλέκει σε περιπέτειες με τον υποκοσμο του Λός Αντζελες ενω παράλληλα φλερτάρει συνεχώς με χαριτωμένες υπάρξεις. Ολες οι ιστορίες του ειναι νουβέλες των 40- 50 χιλιάδων λέξεων, υποθέσεις που ο Σκώτ εξιχνιάζει μέσα σε μια η δυο ημερες όπως ακριβώς και ο Μάρλοου η ο ΟΠ. Ο Σκωτ αντιμετωπίζει τα γεγονότα με το ίδιο ( ενταξει περίπου το ίδιο) ιδιόμορφο πικρόγλυκο ειρωνικό χιούμορ που θυμίζει Μάρλοου.
Τα κυριότερα βιβλία για να μπει κανείς στον γεμάτο αδέσποτες αφαίρες, γροθιές και όμορφες κοκκινομάλες κόσμο του ντεντέκτιβ Σελ Σκωτ ειναι : “Οι κούκλες του Χόλυγουντ”, “Οι σφαίρες δεν έχουν όνομα”, “Εταιρεία δολοφόνων”.
Γ) Ερλ Στανλευ Γκάρντνερ
Αλλος ένας παλιός και άγνωστος αν δεν ήταν τα ΒΙΠΕΡ- στην Ελλάδα συγγραφεας. Υπήρξε προσωπικός φίλος του Τσάντλερ. Ο μεγάλος δημιουργός του αρχετυπικού Φίλιπ Μάρλοου θαύμαζε στον Γκάρντνερ την ικανότητα που είχε να δουλεύει πολυ γρήγορα τις ιστορίες του. Ο Γκάρντνερ δημιούργησε τον ερευνητή Πέρι Μέησον, δικηγόρο στο επάγγελμα. Τα βιβλία του χαρακτηρίζονται απο τον συνεχή εξανλτητικό διάλογο. Ο Μέησον ως δικηγόρος συνηθίζει να ανακρίνει ο ίδιος τους εμπλεκόμενους στις υποθέσεις που αναλαμβάνει.
Μερικά από τα καλύτερα του βιβλία ειναι τα : Ο ένοχος που δεν ήταν, Μια γυναίκα κινδυνεύει, Το μυστικό του νεκρού.
Δ) Έλερυ Κουήν
Ακόμα ενα σημαντικό όνομα το οποίο εβγαινε σε ΒΙΠΕΡ. Στην πραγματικότητα πίσω από το ψευδωνυμο ΕΛΕΡΥ ΚΟΥΗΝ κρύβονταν δυο Αμερικάνοι συγγραφείς οι Φρεντερικ Ντανάϊ και Μάνφρεντ Μπένιγκτον Λή. Οι συγγραφείς αυτοί έγραφαν με το ονομα Ελερυ Κουην από το 1929 μέχρι το 1971. Σαράντα και πλέον χρόνια. Αν και Αμερικάνοι ηταν περισσότερο θιασώτες του κλασικού Βρετανικού who-dunit είδος στο οποίο τα στοιχεία της υπόθεσης μπαίνουν στην θέση τους σιγά σιγά σαν τις ψηφίδες ενός παζλ και την ιδια ώρα ο αναγνώστης καλείται να συμμετάσχει στην λύση του μυστηρίου μαζί με τον Ντεντέκτιβ.
Ο Ελερυ Κουήν εμφανίζεται και ως χαρακτήρας σε αρκετές από τις νουβέλες που έγραψαν οι δυο συγγραφείς. Ενδεικτικά θα αναφέρουμε μερικές από τις πιο ενδιαφέρουσες ιστορίες τους που κυκλοφόρησαν σε ΒΙΠΕΡ : “Ποιος ήταν ποιός”, “Το μυστικό των σιαμαίων αδελφών”, “Οι διπλοπρόσωποι”.
Ε)Τζων Ντίκσον Καρ
Και ο Ντίκσον Καρ υπήρξε ενας Αμερικάνος που όμως έγραφε εγγλέζικα. Θιασώτης του Βρετανικου στυλ και αυτός καθως ειχε ζήσει πολλά χρόνια στην Αγγλία έγραψε νουβέλες με ήρωες που δρουν στην υπέροχη Αγγλική εξοχή και μυστήρια που αφορούν την Αγγλική αριστοκρατία.
Ο Κάρ δημιούργησε αρκετούς χαρακτήρες ντεντέκτιβ. Ο πιο γνωστός όμως απ όλους ειναι ο Γκίντεον Φέλλ. Ο ευτραφής ντόκτορ Φέλλ ζει στην Εξοχή και αποφεύγει την επαφή με τις αρχές και την κοινωνια γενικότερα. Ειναι παχύς, περπατά με δυσκολία και λύνει μυστήρια απο γούστο, για να περνάει η ώρα του. Μερικές απο τις πιο καλές ιστορίες του Ντίκσον Κάρ ειναι οι : “9 λάθος απαντήσεις,” “Φόνος μιας νεκρής”, “Εγκλημα στο γήπεδο”.
ΣΤ) Μπρέτ Χάλλινταιη
Αμερικάνος και αυτός. Ο Χάλλινταιη έγινε γνωστός για την σειρά ιστοριών του ντεντέκτιβ Μαικ Σαίην, που έγραφε από το 1939 μέχρι το 1970. Πάνω απο 40 νουβέλες αρκετές εκ των οποίων αρκετές γυρίστηκαν ταινία. Οι κυριότεροι τιτλοι σε ΒΙΠΕΡ ειναι : “Τα ίχνη οδηγούν στον θάνατο”, “Πρόταση για φόνο”
Ζ) Ντόναλντ Χάμιλτον
Ο Δημιουργός του ντεντέκτιβ Μάτ Χέλμ. Έγραφε κυρίως αστυνομικά αλλά ασχολήθηκε και με το μυθιστόρημα κατασκοπείας. Επίσης έγραψε και αρκετά γουέστερν. Κυριότεροι τίτλοι σε ΒΙΠΕΡ: “Συμπλοκή δολοφόνων”, “Παγίδες θανάτου” , “Αόρατοι δολοφόνοι”, “Επικίνδυνη γυναίκα”, “Θανάσιμη απειλή”, “Οι προδότες”.
Η) Ρέξ Στάουτ
Ο ντετέκτιβ Νήρο Γούλφ που αγαπάει τα λουλούδια, την καλή κουζίνα και εξιχνιάζει εγκλήματα χωρίς να βγεί από το σπίτι του ειναι το δημιούργημα του Αμερικάνου Στάουτ που έγραψε πάνω από εβδομήντα ιστορίες με πρωταγωνιστή τον Γούλφ και αφηγητή τον βοηθό του, Γκούντγουην. Ο Ρέξ Στάουτ ήταν υποψήφιος για το βραβείο του κορυφαίου συγγραφέα μυστηρίου όλων των εποχών ενώ βιβλία του βρίσκονται σταθερά μέσα στα ψηφισμένα ως εκατό καλύτερα αστυνομικά όλων των εποχών.
Μερικοί τίτλοι βιβλίων του σε ΒΙΠΕΡ: “Ενας φόνος στην Μοντάνα”, “Η δεύτερη ομολογία”, “Παρα πολλές γυναίκες”.
Αυτές ήταν οι σημαντικότερες αστυνομικές σειρές που κυκλοφόρησαν σε ΒΙΠΕΡ. Ξεχασμένοι συγγραφείς που κάποτε έδιναν νόημα στα Σαββατοκύριακα μας καθώς περιμέναμε με αγωνία την επόμενη κυκλοφορία, το επόμενο αστυνομικό ΒΙΠΕΡ που θα κρέμεται στα μανταλάκια. Κοντα σε αυτούς του συγγραφείς σε ΒΙΠΕΡ κυκλοφόρησαν και βιβλία άλλων μέγιστων του αστυνομικού όπως της Αγκαθα Κρίστι, του Ρέημοντ Τσάντλερ και του Ζώρζ Σιμενόν.
Σε ΒΙΠΕΡ επίσης κυκλοφόρησαν οι κατασκοπευτικές ιστορίες του Πρίγκηπα Μάλκο (SAS) του Ζεράρ ντε Βιλιέ, τα γουέστερν του Λουίς Λαμούρ αλλά και οι σπουδαίες περιπέτειες του Άλιστερ Μακ Λήν. Ξεχωρίστή μνεία θα πρέπει να γίνει στο όνομα της Τασώς Καβαδία. Η διάσημη ξινή, γεροντοκόρη του παλιού Ελληνικού σινεμά (στην πραγματικότητα μια γλυκύτατη διανοούμενη) μετάφρασε δεκάδες ΒΙΠΕΡ. Σχεδόν όλα του Ζεράρ ντε Βιλλιέ αλλά και κάμποσα του Τζαίημς Τσαίηζ ειναι μεταφράσεις της Τασσώς Καβαδία.
Η ΤΑΣΣΩ ΚΑΒΒΑΔΙΑ ΜΕΤΕΦΡΑΣΕ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΤΖΕΗΜΣ ΤΣΕΗΖ ΑΛΛΑ ΚΥΡΙΩΣ ΖΕΡΑΡ ΝΤΕ ΒΙΛΙΕ
Τα αστυνομικά ΒΙΠΕΡ κυκλοφορούσαν κάθε Σάββατο και κόστιζαν μονο 14 δραχμές αρχικώς( δεκαετία 70). Οταν ολοκλήρωσαν την καριέρα τους στα Ελληνικά περίπτερα η τιμη τους ειχε φτάσει τις 250 δραχμές. Για την ιστορία να αναφέρουμε οτι το πρώτο ΒΙΠΕΡ που κυκλοφόρησε ηταν το τιτάνιο μυθιστόρημα του Αλεξάντερ Σολζενίτσιν, “Μια ημέρα του Ιβάν Ντενίσοβιτς”.
Πρόσφατα η εφημερίδα Καθημερινή έκανε μια κίνηση αναβίωσης επανακυκλοφορόντας κάποια παλιά αριστουργήματα. Η κίνηση όμως ενω αρχικώς χαιρετίστηκε με ενθουσιασμό από το κοινό δεν είχε συνέχεια.
Ο Γιώργος Σταφυλάς γεννήθηκε στην Αθήνα, σπούδασε Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και αρθρογραφεί τακτικά σε έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα. Εχει εκδώσει τρια βιβλία crime fiction. “Συγκάλυψη” (Οσελότος 2018), “Το Κύκλωμα” ( Όστρια 2019) “Προσωπική υπόθεση” (2020) και το “Outlaw” (Οστρια 2021), ενα μυθιστόρημα δυστοπίας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου