Δεν ήταν όλοι οι δικτάτορες φασίστες

 

 

Γράφει ο Αλέξανδρος Καρράς

Άλλη μια επέτειος της 21ης Απριλίου του 1967 πέρασε. Θυμόμαστε όλοι μας την περιβόητη φωτογραφία από το Πολυτεχνείο με το σύνθημα «Σήμερα πεθαίνει ο φασισμός». Στην Ελλάδα της Μεταπολίτευσης τα πάντα θεωρούνται φασισμός και οτιδήποτε συνδέεται με δικτατορία θεωρείται αυτομάτως φασιστικό. Έτσι και η 21η Απριλίου για την εγχώρια αριστερά και για τους υπέρμαχους της δημοκρατίας, μιας ασαφούς έννοιας γύρω από την έννοια της δημοκρατίας, θεωρείτο φασιστική. Όπως παραδέχτηκε κι ο Μάνος Χατζηδάκης στον δημοσιογράφο Θόδωρο Χατζηγώγο, ο Παπαδόπουλος φοβόταν μην θεωρηθεί φασίστας. Μάλιστα, ένας από τους λόγους που αρνείτο να κάνει νεολαία του καθεστώτος ήταν για να μην θεωρηθεί ότι αντιγράφει τον Μεταξά.

Πώς είναι δυνατόν όμως όλοι οι αριστεροί να προσπερνούν το γεγονός ότι, όπου ο κομμουνισμός έγινε εξουσία εφαρμόστηκε δικτατορία, δηλαδή καθεστώς ολοκληρωτικό; Ο Στάλιν, ο Μάο, ο Πολ Ποτ κι ο Χο Τσι Μινχ ήταν δικτάτορες και μάλιστα σκληροί ολοκληρωτιστές. Το ίδιο κι ο Κιμ Γιονγκ Ουν στις μέρες μας. Αναμφισβήτητα όλοι τους ήταν κομμουνιστές και ουδείς μπορεί να αρνηθεί ότι ήταν κομμουνιστικές δικτατορίες.

Όλοι οι δικτάτορες με εθνοκεντρικό και συντηρητικό πρόσημο δεν ήταν φασίστες, δηλαδή δεν ήταν όλοι τους φασίστες. Στοιχεία του φασισμού, σύμφωνα με το ιταλικό πρότυπο, ήταν η προσήλωση στην αρχαιότητα, ο καισαρισμός, δηλαδή η λατρεία του ηγέτη, ο μιλιταρισμός, το όραμα του Mare Nostrum κι ο ιμπεριαλισμός. Στοιχεία του ναζισμού ήταν επίσης η προσήλωση στην αρχαιότητα, η λατρεία του ηγέτη σε επίπεδο ειδωλολατρείας, ο μιλιταρισμός, ο ιμπεριαλισμός, ο αποκρυφισμός, ο παγγερμανισμός και ο επιθετικός φυλετισμός. Στην Ιταλία και στην Γερμανία του Μεσοπολέμου είχαμε δικτατορίες με παρόμοιο ιδεολογικό υπόβαθρο λοιπόν.

Το ιταλικό πρότυπο εξαπλώθηκε και επέδρασε τόσο πολύ στην Ευρώπη του Μεσοπολέμου που πολλοί υιοθέτησαν αρκετά εξωτερικά του γνωρίσματα, ήταν κάτι σαν μόδα θα μπορούσαμε να πούμε. Άλλωστε, ακόμα κι ο Χίτλερ επηρεάστηκε βαθύτατα από αυτό και θαύμαζε φανατικά τον Μουσολίνι. Εκείνη την εποχή εμφανίστηκαν επίδοξοι δικτάτορες σε διάφορες χώρες και κάποιοι κατάφεραν να γίνουν.

Ένας γνωστός πολιτικός στην Μεγάλη Βρετανία, ο Sir Oswald Mosley, τα χρόνια εκείνα ίδρυσε το κόμμα «Βρετανική Ένωση Φασιστών» με στοιχεία και από την Ιταλία και από την Γερμανία. Πολλά χρόνια μετά τον πόλεμο ρωτήθηκε σε μια τηλεοπτική συνέντευξη εάν η δικτατορία των συνταγματαρχών στην Ελλάδα ήταν φασιστική κι απάντησε ως εξής: «Όχι, είναι ένα στρατιωτικό, όχι φασιστικό κίνημα. Δεν υπάρχει φασιστικό κράτος, ούτε υπάρχει ο Φασισμός. Ήταν ένα εθνικό δόγμα που πέθανε τη δεκαετία του ’30…». Το ίδιο απάντησε και για τον Φράνκο: «Ήταν ένα στρατιωτικό πραξικόπημα, και έτσι κέρδισε στον εμφύλιο πόλεμο και εγκαθίδρυσε ένα στρατιωτικό σύστημα. Είναι σπουδαίος εξισορροπιστής – κάποιος που ισορροπεί ανάμεσα στον στρατό, την εκκλησία, τα συμφέροντα της γεωργίας – πανίσχυρα – τους βιομήχανους, και τους Φαλαγγίτες, οι οποίοι ιδρύθηκαν από τον Χοσέ Αντόνιο και συνεχίστηκαν, κατά πολύ, από την αδελφή του και άλλους ανθρώπους. Τον Φράνκο όμως, όχι, δεν νομίζω ότι μπορεί να τον αποκαλέσει κανείς φασίστα».

Ο Σαλαζάρ λανθασμένα θεωρείτο φασίστας. Ήταν ενάντιος στον φασισμό λόγω καισαρισμού και κατά του ναζισμού λόγω παγανισμού. Ήταν πιστός καθολικός κ απεχθάνετο την προσωπολατρεία. Για τον λόγο αυτό οι δημόσιες εμφανίσεις του ήταν σπάνιες.

Ο Μεταξάς είχε δηλώσει στον Francis Yeats Brown ότι το καθεστώς που οραματιζόταν για το μέλλον ήταν πιο κοντά στο πρότυπο της Πορτογαλίας του Σαλαζάρ. Ο θάνατος δεν τον άφησε να το πραγματοποιήσει, ωστόσο η 4η Αυγούστου ήταν πολύ πιο συγγενική στο ιταλικό καθεστώς εκείνης της εποχής, καθ’ ομολογίαν του ιδίου στο ημερολόγιό του. Το καθεστώς του Μεταξά όμως δεν ήταν ιμπεριαλιστικό κι αυτό είναι η πιο ουσιαστική διαφοροποίησή του από τον ιταλικό φασισμό.

Ο Leon Degrelle ως ηγέτης του REX βασιζόταν στην ιδέα του στέμματος και του καθολικισμού, το δήλωνε άλλωστε και το σύμβολό του, απεχθανόταν την παραστρατιωτική οργάνωση και τη χρήση της βίας στην πολιτική, καταδίκαζε τις υπερβολές του Χίτλερ και αρνείτο την εθνικοσοσιαλιστική θεωρία. Το κόμμα του άλλωστε δεν ήταν μιλιταριστικό ούτε είχε ιμπεριαλιστικούς σκοπούς. Ο ίδιος δήλωνε το 1936: «Δεν έχουμε ούτε ανάγκη ούτε επιθυμία για παρελάσεις, δεν είμαστε ένα στρατιωτικοποιημένο κόμμα. Έκανα όλη την προεκλογική εκστρατεία χωρίς όπλα και χωρίς μπαστούνια. Μπορεί να με πλησιάσει ο οποιοσδήποτε, δεν έχω σωματοφύλακες όταν περπατώ στον δρόμο».

Οι άνθρωποι σήμερα όταν χρησιμοποιούν τις λέξεις «φασισμός» και «φασιστικό» το κάνουν για να δηλώσουν ότι κάτι είναι εναντίον της ελευθερίας και της δημοκρατίας. Στην πραγματικότητα αυτό είναι λανθασμένο και αποτελεί κατάχρηση και ιστορική αλλοίωση της έννοιας. Η στέρηση της ελευθερίας του λόγου και η κατάργηση της δημοκρατίας είναι τα χαρακτηριστικά του ολοκληρωτισμού και ο ολοκληρωτισμός δεν είναι αποκλειστικά φασιστικός. Γι’ αυτό είναι εντελώς άτοπο κι άστοχο να μιλά κανείς για μαύρο ή κόκκινο φασισμό. Όταν θέλουν να μιλήσουν κάποιοι ενάντια στην στέρηση της ελευθερίας του λόγου και υπέρ της δημοκρατίας, καλό θα είναι να χρησιμοποιούν την λέξη ολοκληρωτισμός. Όχι τόσο για να μην θίγουν την ιστορική έννοια του φασισμού, αλλά για να μην «ξεπλένουν» κατ’ αυτόν τον τρόπο τον ολοκληρωτισμό του κομμουνισμού. Η κατάχρηση της λέξης «φασισμός» έχει επιβληθεί από την αριστερά, η οποία οτιδήποτε μη κομμουνιστικό το βαφτίζει «φασιστικό». Ο Πινοσέτ, ο Περόν, ο Καντάφι κι ο Σαντάμ δεν ήταν φασίστες, όπως φασίστας δεν ήταν ο κομμουνιστής δικτάτορας Φιντέλ Κάστρο.

Οι στρατιωτικές δικτατορίες, λοιπόν, όπως ήταν κι η 21η Απριλίου, ουδεμία σχέση έχουν με τον φασισμό και καλά θα κάνουμε να διαχωρίσουμε τα γεγονότα βάσει των περιόδων που αυτά εξελίχθηκαν και να μην κάνουμε ιστορικούς αναχρονισμούς προς όφελος της αριστεράς. Ο φασισμός ήταν ένα συγκεκριμένο μοντέλο διακυβέρνησης και οικονομικής πολιτικής που δεν πρόφτασε να ολοκληρωθεί, δηλαδή να διαμορφωθεί και να παρακμάσει. Εν κατακλείδι, η δικτατορία δεν δηλώνει ιδεολογικό υπόβαθρο παρά μόνο ένα κοινό στοιχείο σε κάθε της μορφή: τον ολοκληρωτισμό. Ο γράφων πάντως είναι κατά των στρατιωτικών δικτατοριών, όχι απαραίτητα γιατί απορρίπτει την δικτατορία ως πολιτική λύση σε περιόδους κρίσεων και αστάθειας, αλλά γιατί ποτέ δεν ξέρεις πως θα σου βγει ο δικτάτορας. Ας αφήσουμε όμως τη Νέα Δημοκρατία και τον Κυριάκο Μητσοτάκη να σέβεται και να τιμά τους αγώνες της αριστεράς ενάντια στον φασισμό και την δικτατορία, όπως έχει δηλώσει ο ίδιος εντός του Κοινοβουλίου, νομιμοποιώντας έτσι την αριστερά στην λαϊκή συνείδηση.

ΠΗΓΉ