ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΤΗΣ ΔΥΣΗΣ

Ο Ιταλός Βαλέριο Μανφρέντι τοπογράφος του αρχαίου κόσμου έγραψε το θαυμάσιο βιβλίο « ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΤΗΣ ΔΥΣΗΣ » από το οποίο παραθέτουμε μερικά αποσπάσματα.
Η ίδρυση ελληνικών αποικιών στη Δύση στάθηκε μιά αληθινή εποποιία, κατά την οποία από τις αρχές του 8ου αιώνα π.Χ. μικρές ομάδες νέων που δεν είχαν καμμιά ελπίδα να επιβιώσουν στην πατρίδα τους βγήκαν σε μιά θάλασσα άγνωστη και γεμάτη κινδύνους, αναζητωντας ένα καινούργιο τόπο γιά να οικοδομήσουν ένα πιο ευοίωνο μέλλον.
Πολλούς από αυτούς έπνιξαν τα κύματα,άλλους φόνευσαν ή κυνήγησαν αυτόχθονες λαοί, ενώ άλλοι κατόρθωσαν να κατακτήσουν καινούργια εδάφη και να εγκατασταθούν οριστικά σε αυτά. Έτσι στη Μεσόγειο δημιουργήθηκαν πολλά ακμαία κέντρα - ο Τάραντας, η Σελινούντα,οι Συρακούσες,ο Ακράγαντας , η Κυρήνη - ,τα οποία σύντομα ανέπτυξαν έντονη οικονομική δραστηριότητα και απέκτησαν πλούσια πολιτιστική ζωή . Αυτές οι πόλεις αυθεντικά « αστικά εργαστήρια » παρήγαγαν καλλιτέχνες ,φιλοσόφους, επιστήμονες,ποιητές, καθώς επίσης και τεχνίτες , εμπόρους, πολεμιστές που άλλαξαν την όψη του αρχαίου κόσμου και συνέβαλαν στη δημιουργία μιας τεχνικής και πνευματικής κληρονομιάς, στην οποία στηρίζεται σήμερα ο δικός μας πολιτισμός.


ΓΕΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΔΥΣΗΣ
Η ιστορία των πόλεων που ίδρυσαν οι Έλληνες ήταν εξαιρετικά ενδιαφέρουσα . Στη διάρκεια διακοσίων χρόνων από την ίδρυση τους ,η Κύμη και η Σύβαρη, ο Τάραντας και οι Συρακούσες,οι Λοκροί και ο Ακράγαντας έφτασαν στο απόγειο περνώντας μέσα από διάφορες θεσμικές εμπειρίες, γιά να ακολουθήσουν στη συνέχεια το δρόμο της παρακμής και σε πολλές περιπτώσεις να καταστραφούν .Αυτό ήταν το τραγικό πεπρωμένο της Σύβαρης,της Σιρίτιδας και του Μεταπόντιου,του Σελινούντα, της Ιμέρας και της Κύμης . Καθεμιά είχε τις νίκες της,τις συμμαχίες και τις ανατροπές της, αλλά όλες συμμερίζονταν την αγάπη γιά το μεγαλειώδες που εκφράζεται στο ναό του Δί α στον Ακράγαντα με τους γίγαντες του,στην αχανή αγορά του Τάραντα με τους κολοσσούς του Λύσιππου,στη μεγάλη ζώνη τειχών και στο πελώριο φρούριο Ευρύαλος των Συρακουσών.
Οι Έλληνες αγαπούσαν την πολυτέλεια και την επίδειξη που έκαναν θρυλικό τον πλούτο της Σύβαρης,τις γιορτές και τις παρελάσεις του Ακράγαντα , τους ναούς των Συρακουσών, που άστραφταν από το χρυσάφι και το ελεφαντόδοντο, τον ορείχαλκο και τους πολύτιμους λίθους.
Αγαπούσαν τη δόξα και το κύρος, επιζητούσαν την νίκη στους αγώνες,την μεγαλοπρέπεια των μνημειακών οικοδομημάτων ,αλλά και την αγάπη γιά την ποίηση και τα γράμματα. Η ίδια επιθυμία γιά δόξα εμψύχωσε τους έξοχους αθλητές του Κρότωνα και τους Ακραγαντινούς ηνιόχους, τους νικητές σε αμέτρητους Ολυμπιακούς Αγώνες,στα Πύθια και στα Νέμεα.
Αγαπούσαν την περιπέτεια και ήταν ριψοκίνδυνοι ναυτικοί, όπως ο Ευθυμένης και ο Πυθέας και οι δυό από την Μασσαλία. Ο πρώτος έφτασε στις εκβολές του Σενεγάλη, ενώ ο δεύτερος πλησίασε στην Αρκτική, είδε και περιέγραψε τους παγετώνες.
Εν ονόματι της γνώσης ίδρυσαν τις φιλοσοφικές σχολές του Παρμενίδη του Ελεάτη,του Αρχύτα του Ταραντίνου,του Εμπεδοκλή του Ακραγαντίνου, και φαντάζονταν επηρεασμένοι από την διδασκαλία του Πυθαγόρα, ότι υπήρχε μετά θάνατον ζωή. Ανάμεσα τους διακρίθηκαν νομοθέτες όπως ο Ζάλευκος , ποιητές όπως ο Ίβυκος και η Νοσσίδα, μεγάλοι σοφοί όπως ο Αρχιμήδης, καλλιτέχνες όπως ο γλύπτης Πυθαγόρας ο Ρήγιος , που κάποιος θεώρησε άξιο για την πατρότητα των ορειχάλκινων αγαλμάτων του Ριάτσε, μηχανικοί και αρχιτέκτονες , οι επινοήσεις των οποίων υπήρξαν αναμφίβολα επαναστατικές.
Θέλησαν με περηφάνια να γράψουν την ιστορία τους μέσω του Φιλίστου, του Αντιόχου του Συρακουσίου, του Ιππία του Ρήγιου και κυρίως μέσω του Διοδώρου του Σικελιώτη.



ΜΑΣΣΑΛΙΑ
Στο δρόμο γιά την Ιβηρική και τις εσχατιές της Δύσης , κοντά στις εκβολές του Ροδανού , οι Φωκαιείς ιδρύουν τη Μασσαλία μιά πόλη που σύντομα πρόκειται να παίξει αυτόνομο ηγετικό ρόλο στον αποικισμό όλου του χώρου της δυτικής Μεσογείου, καθώς και- χάρη στην γεωγραφική της θέση- στον εκπολιτισμό της νότιας Γαλατίας.
Η αποικία ιδρύεται περί τα τέλη του 7ου αιώνα π.Χ., γύρω στα 600 π.Χ.
Ο Αντίοχος ιστορεί πως όταν η Φώκαια κατακτήθηκε από το στρατηγό του Κύρου Άρπαγο, όσοι μπόρεσαν με αρχηγό τον Κρεοντιάδη, μπήκαν στα πλοία με τις οικογένειές τους και πήγαν πρώτα στην Κύρνο και στη Μασσαλία.
Τόσο ταχεία είναι η ανάπτυξη και η άνθηση της ,ώστε ως μεταβατική ιδιοκτησία, είναι παράλληλη με αυτό το έργο του εκπολιτισμού που ανέπτυξε στους λαούς της νότιας Γαλατίας .Αν στην περιοχή αυτή και σε ολόκληρη την Προβηγκία ανθεί σήμερα η καλλιέργεια της αμπέλου και της ελιάς , αυτό οφείλεται ακριβώς στην αγροτική πραγματογνωμοσύνη των Φωκαέων αποίκων της Μασσαλίας . Λέει ο ιστορικός Τρώγος ότι οι Γαλάτες έμαθαν από τους Έλληνες πιο εξελιγμένους τρόπους ζωής, που τους έκαναν να εγκαταλείψουν τα δικά τους πρωτόγονα έθιμα .Άρχισαν να καλλιεργούν τους αγρούς και να οχυρώνουν τις πόλεις .Έμαθαν επίσης να υπακούν στους νόμους και όχι στην δύναμη των όπλων και να καλλιεργούν την άμπελο και την ελιά. Ο Τρώγος υπογραμμίζει ότι η βελτίωση του πολιτιστικού επιπέδου των Γαλατών και η αύξηση του πλούτου τους ήταν τόσο εντυπωσιακή , ώστε η Γαλατία έμοιαζε περισσότερο με το μέρος της ίδιας της Ελλάδος παρά με μιά αποικία της. Αγροτικές δραστηριότητες, κατασκευαστικές τεχνικές , νομικές ρυθμίσεις :όλα αυτά οι Γαλάτες τα χρωστούν στην εξελληνιστική και εκπολιτιστική δράση που ανέπτυξε η Μασσαλία.
Η χρυσή περίοδος της ευημερίας της Μασσαλίας αρχίζει το δεύτερο μισό του 6ου αιώνα .Τότε άρχισε η ευρεία διάδοση των νομισμάτων της ,τα οποία σύντομα θα γίνουν σεβαστά και γνωστά σε όλη την Κελτική περιοχή στις δύο περιοχές των Άλπεων.
Στην ίδια επίσης εποχή μας οδηγεί η οικοδόμηση ενός πλουσίου και εκλεπτυσμένου μαρμάρινου θησαυρού της πόλης που στήθηκε στο ιερό των Δελφών, ως μαρτυρία δύναμης και πλούτου.
Μερικές δεκαετίες μετά την ίδρυση της η Μασσαλία ιδρύει με την σειρά της μιά σημαντική υποαποικία στην ακτή της βόρειας Ιβηρικής: το Εμπόριον , την σημερινή Αμπουριάς . Το όνομα του που σημαίνει ακριβώς αγορά , κυριολεκτεί : η καινούργια εγκατάσταση από την μιά πλευρά προωθεί τη διακίνηση των εμπορευμάτων στη θαλάσσια οδό που οδηγεί στο Γιβραλτάρ και από εκεί στις ακτές του Ατλαντικού , ενώ από την άλλη συλλέγει τα εμπορεύματα και τα μέταλλα που συρρέουν εδώ από την πλούσια περιοχή των Πυρηναίων.
Στην συνέχεια στην Κυανή Ακτή η Μασσαλία ιδρύει τις υποαποικίες της Νίκαιας και της Αντίπολης, της σημερινής Αντίμπ, που συμβάλλουν πραγματικά - όπως γράφει ο Τρώγος- στην μετατροπή αυτής της γωνιάς της Γαλατίας σε κομμάτι αληθινού Ελληνισμού . Έτσι όταν χάνεται η μητρόπολη Φώκαια, η Μασσαλία γίνεται η πνευματική , πολιτική και εμπορική της , διάδοχος σε όλο τον δυτικό κόσμο, απλώνοντας όχι χωρίς οφέλη τα προστατευτικά της φτερά στην Αλαλία της Κορσικής και στην Ελέα της Καμπάνιας.



ΣΥΡΑΚΟΥΣΕΣ
Ακολουθώντας τις πορείες που είχαν χαράξει οι Ευβοείς, οι Κορίνθιοι, όταν έφτασαν στη Σικελία, προχώρησαν ακόμα πιο νότια από τη Νάξο, ιδρύοντας την αποικία των Συρακουσών σε μιά εξαιρετικά πλεονεκτική γεωγραφική θέση , ανάμεσα στο υψίπεδο των Επιπολών και στη χερσόνησο του Πλημμυρίου . Οι Συρακούσες ως πόλη ιδρύθηκαν από τους Κορινθίους, που είχαν αρχηγό τον Αρχία . Ο Θουκυδίδης αναφέρει πως καταγόταν από την οικογένεια των Ηρακλειδών . Αυτό σημαίνει ότι είναι εκπρόσωπος του αριστοκρατικού γένους των Βακχιάδων, που καταγόταν από τον Ηρακλή και είχε μεγάλη δύναμη στην Κόρινθο.
Η πιό αρχαία ίδρυση των Συρακουσών αφορά μόνο το νησί Ορτυγία, που ήταν προικισμένο με άφθονα τρεχούμενα νερά και δύο όρμους, τα οποία με την πάροδο των χρόνων επρόκειτο να γίνουν πολύ σημαντικά εμπορικά και στρατιωτικά λιμάνια .Κυρίως όταν το νησί , όπως αναφέρει ο Θουκυδίδης, θα ενωθεί με την ξηρά με μία τεχνητή προβλήτα θα επέλθει η ανάγκη οροθέτησης . Στη συνέχεια με την αύξηση του πληθυσμού , οι Συρακούσες εκτείνονται και στην ξηρά, καταλαμβάνοντας το τριγωνικό επίπεδο των Επιπολών, όπου χτίζουν τα πιό πυκνοκατοικημένα προάστια τους : την Αχραδίνη, την Τύχη και την Νεάπολη.Κατ'αυτό τον τρόπο ,η πόλη τελικά μεταφέρεται στην ξηρά και σύντομα οχυρώνεται με ισχυρά τείχη, ενώ με τον καιρό η Ορτυγία φιλοξενεί τα ανάκτορα και το φρούριο των τυράννων.