ΤΟ ΚΑΙΝΟΥΡΓΙΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΣΠΑΝΟΥ

Οι Κύπριοι στους αγώνες του Έθνους

800 χρόνια αντιστάσεων. Οι Κύπριοι εθελοντές στους εθνικούς αγώνες, οι Κύπριοι στην Επανάσταση του 1821», είναι ο τίτλος του πολύ αξιόλογου βιβλίου του φιλόλογου - ιστορικού και αγωνιστή Γιάννη Σπανού, το οποίο βραβεύθηκε σε πανελλήνιο διαγωνισμό Ιστορικής Μελέτης και κυκλοφορεί από τις «Ιωνικές Εκδόσεις».Η εξαιρετικής σπουδαιότητας ιστορική μελέτη του Γιάννη Σπανού έρχεται στο φως σε μια περίοδο κατά την οποίαν η ιστορία του τόπου μας ταλαιπωρείται, βασανίζεται, βιάζεται και παραχαράσσεται για να βάλει στη θέση τους, με αδιάσειστα ιστορικά στοιχεία και ντοκουμέντα, εκείνους που ελαφρά τη καρδία επιχειρούν να την αλλοιώσουν.Το βιβλίο του Γιάννη Σπανού αποτελεί ισχυρό στήριγμα αντίστασης εναντίον όσων επιχειρούν να κατεδαφίσουν το οικοδόμημα της Ιστορίας μας, το οποίο θεμελιώθηκε και ανηγέρθη με το αίμα των Ελλήνων του πολύπαθου νησιού μας.Η ιστορική αναδρομή αρχίζει από την αντίσταση των Κυπρίων εναντίον των Άγγλων όταν πούλησαν την Κύπρο στους Ναΐτες, κατά των Ναϊτών, των Φράγκων, των Τούρκων και πάλι των Άγγλων κατά τον απελευθερωτικό αγώνα της ΕΟΚΑ, στον οποίο έλαβε και ο ίδιος ο συγγραφέας μέρος. Οι αγώνες, βεβαίως, συνεχίζονται με την αντίσταση στην τουρκική ανταρσία του 1963, για τους οποίους επίσης κάνει λόγο στο βιβλίο του, και φυσικά στο 1974. Διεισδύει αναλυτικά στα γεγονότα της Παλιγγενεσίας, προβάλλει άγνωστα γεγονότα και ηρωικές εξάρσεις, και παρουσιάζει το πνεύμα του απολυτρωτικού αγώνα στα πλαίσια του όλου εθνικού δράματος. Εις επίρρωσιν των γραφομένων του παραθέτει πρωτογενείς μαρτυρίες, έγγραφα και πληθώρα άλλων στοιχείων, αλλά συνδέει τον συγκεκριμένο ιστορικό σταθμό με ευρύτερες αναφορές σε συμβάντα που προηγήθηκαν και αγώνες που ακολούθησαν, σαν προεκτάσεις των ιδεών και των εμπνεύσεων της Επανάστασης που γαλούχησαν τον Ελληνισμό και τον οδήγησαν στην αναγέννηση από το βαθύτατο έρεβος της πολυαιώνιας δουλείας.
Και επιστολές προς αγωνιστέςΑνάμεσα στα αδιάσειστα ντοκουμέντα, που παραθέτει ο πολυγραφότατος συγγραφέας, περιλαμβάνονται επιστολές Κυπρίων στον Ιωάννη Καποδίστρια καθώς και επιστολές προς Κυπρίους αγωνιστές, που υπογράφονται από αγωνιστές στελέχη της Κυβέρνησης.Μία από αυτές, ημερομηνίας 26 Οκτωβρίου 1934, αναφέρεται στον αρχιμανδρίτη Θεόφιλο Θησέα, την οποίαν υπογράφουν οι Πάνος Ράγκος, Π. Νοταράς, Γιαννακ. Ράγκος, Θ. Γρίβας, Π. Μαυρομιχάλης, Ιωάννης Θεοτόκης, Χ'' Σωτήρης Μήτρος και Κ. Μεταξάς.Γράφει, συγκεκριμένα, το αποδεικτικό:«Ο κ. Θεόφιλος Θησεύς, αρχιμανδρίτης εκ περιβλέπτου οικογενείας της Νήσου Κύπρου καταγόμενος, απ' αρχής του υπέρ ελευθερίας της Ελλάδος ιερού αγώνος επαρουσιάσθη πρόθυμος εις το στάδιον των πολέμων, και πρσφέρων εις την Πατρίδα και τον βραχίονά του και παν άλλο είδος θυσίας εις αυτήν εγίνετο ωφέλιμος και εφείλκυσε την προσοχήν και αγάπην των ειλικρινών πατριωτών, τον είδαμεν οι υποφαινόμενοι, άλλος εις την πολιορκίαν της Τριπολιτσάς, άλλος εις εκείνην του Μεσολογγίου και έτερος αλλαχού αγωνιζόμενον, διά τούτο το συνειδός μας μάς επιβάλλει το χρέος να τον συνοδεύσωμεν με το παρόν, όπως κατά την μαρτυρίαν μας τω χρησιμεύσει, όπως και όπου ανήκει».
Ο Κανάρης πιστοποιείΣε ένα άλλο πιστοποιητικό, που υπογράφει ο ναύαρχος Κωνσταντίνος Κανάρης για τον Κωνσταντίνο Κυπριώτη Ψαριανό, αναφέρει:«Ο Κωνσταντίνος Κανάρης μαρτυρεί ότι ο Κυπριώτης υπηρέτησε με το πυρπολικό, πολέμησε σ' όλες τις μάχες και σκοτώθηκε. Ο ναύαρχος Κανάρης μαρτυρεί ότι και ο γιος του Κυπριώτη Γεώργιος έλαβε μέρος σε εκστρατείες και σκοτώθηκε κι εκείνος στη θάλασσα. Πιστοποιητικό, 10 Μαΐου 1865.»Βοήθεια έλαβον οι θυγατέρες Μαρού και Δεσποινού».
Κατά των Άγγλων Ο συγγραφέας του μνημειώδους έργου αναφέρεται στην αντίσταση κατά των Άγγλων, η οποία καταπνίγηκε μεν, αλλά ανάγκασε τον Ριχάρδο τον Λεοντόκαρδο να πωλήσει την Κύπρο στους Ναΐτες ιππότες το 1191. Οι κακοποιήσεις, οι αβάστακτες φορολογίες και αρπαγές, είχαν ως αποτέλεσμα την αγανάκτηση και την αντίσταση που εκδηλώθηκε με τη στάση της 5ης Απριλίου 1192, παραμονή του Πάσχα, με σκοπό την εκκαθάριση των Ναϊτών, που ήταν γύρω στους 100 πάνοπλους, έφιππους και πεζούς. Αναφέρεται, στη συνέχεια, στο διωγμό της Ορθοδοξίας στο Νησί από τους Λατίνους Λουζινιανούς και την ηθική αντίσταση του αρχιερατικού κλήρου, που ζητούσε συμπαράσταση, με αποκορύφωμα την άρνηση των 13 μοναχών της Καντάρας, τους οποίους φυλάκισαν τρία χρόνια για να αποδεχθούν τις παπικές δοξασίες περί αζύμων στη Θεία Μετάληψη και τους οποίους στη συνέχεια έδεσαν από τα πόδια σε άμαξες, τις οποίες έσερναν τα άλογα για να λιώσουν οι σάρκες τους και μετά τους έρριψαν ζωντανούς στην πυρά και τους έκαψαν.Ακολούθως, πριν αναφερθεί στο μεγαλείο της Ελληνικής Επανάστασης και στη μαζική συμμετοχή των Κυπρίων σ’ αυτήν, ο Γιάννης Σπανός αναφέρεται στην «ενδοξότερη μαζική θυσία της ιστορίας», την πυρπόληση από τη Μαρία τη Συγκλητική, της αποθήκης της πυρίτιδας του πλοίου που μετέφερε χίλιες περίπου Κυπρίες αιχμάλωτες των Τούρκων για να τις στείλουν σκλάβες στο χαρέμι του σουλτάνου.
Τα σχέδια των Φιλικών για την ΚύπροΜε την εκδήλωση της Ελληνικής Επανάστασης, ουσιαστικά αρχίζουν και οι προσπάθειες των Κυπρίων για την ενσωμάτωσή τους στον Εθνικό Κορμό.Κατά τα σχέδια της Φιλικής εταιρείας, η Κύπρος θα ήταν βάση ανεφοδιασμού των επαναστατών στην ηπειρωτική Ελλάδα και στα νησιά. Αναφέρεται χαρακτηριστικά ότι καράβια υπό τον Κωνσταντίνο Κανάρη άραξαν στην Ασπρόβρυση της Λαπήθου στις 19 Ιουνίου 1821 και στις ακτές της Καρπασίας και αρμένισαν για την Ελλάδα γεμάτα με εθελοντές και πολεμοφόδια.Εκτός από τη μαζική συμμετοχή των Κυπρίων στον αγώνα του 1821, για την οποία υπάρχουν πληθώρα άγνωστων στοιχείων και ενδιαφέροντα έγγραφα, περίοπτη θέση στις σελίδες της ιστορικής αυτής περιόδου καταλαμβάνει η θυσία των Κύπριων ιεραρχών και δεκάδων προκρίτων, δι' απαγχονισμού και καρατομήσεων, περιλαμβανομένου και του Αρχιεπισκόπου Κύπρου, του εθνομάρτυρα Κυπριανού, την 9ην Ιουλίου 1821. Μεταξύ αυτών απαγχόνισαν και τον αρχιδιάκονο του Αρχιεπισκόπου, Μελέτιο, και καρατόμησαν τους Μητροπολίτες Πάφου Χρύσανθο, Κιτίου Μελέτιο και Κυρηνείας Λαυρέντιο.
Τεκμήριο Τόσο οι απαγχονισμοί και σφαγές των Ελλήνων ιεραρχών και προκρίτων στην Κύπρο όσο και η συμμετοχή άλλων Κυπρίων στην Επανάσταση, αλλά και η με οποιονδήποτε άλλον τρόπο συνεισφορά της Κύπρου στην Εθνική Παλιγγενεσία, λήφθηκε υπ’ όψιν από τον πρώτο Κυβερνήτη της Ελλάδος, τον Ιωάννη Καποδίστρια, κατά την οριοθέτηση του ελληνικού Έθνους.
Η Κύπρος και ο ΚαποδίστριαςΣε απαντητική επιστολή του από το Παρίσι, στον Άγγλο Υπουργό Εξωτερικών Wilmon Horton, ο κυπριακής καταγωγής Ιωάννης Καποδίστριας τόνισε ότι τα όρια της Ελλάδος καθορίζονται από το αίμα που εχύθη στα σφαγεία των Κυδωνιών, της Κύπρου, της Χίου, των Ψαρών, του Μεσολογγίου. «Το Ελληνικόν Γένος αποτελούν όλοι όσοι από την άλωση της Κωνσταντινουπόλεως δεν έπαυσαν να πιστεύουν στην Ορθοδοξία, να μιλούν την ελληνική γλώσσα και να παραμένουν στη δικαιοδοσία της Εκκλησίας, όπου κι αν κατοικούν στην τουρκική επικράτεια».
Εκατοντάδες Κύπριοι στην Ελληνική ΕπανάστασηΤο αίμα των Ελλήνων Κυπρίων, όμως, δεν χύθηκε μόνο με τις σφαγές και τους απαγχονισμούς των Τούρκων, οι οποίοι επεδίωκαν να καταπνίξουν την εξέγερση στο νησί, αλλά έρρεε άφθονο και στα πεδία των μαχών. Στο Μεσολόγγι σκοτώθηκαν πολλοί Κύπριοι, στη μάχη των Αθηνών το 1827 αναφέρονται 130 πεσόντες Κύπριοι.Εξάλλου, όπως αναφέρει στο βιβλίο του ο Γιάννης Σπανός, στην Εθνική Βιβλιοθήκη υπάρχουν στοιχεία αγωνιστών, ενώ γίνεται λόγος περί 580 Κυπρίων που πολέμησαν στην Ελλάδα από το 1821 μέχρι το 1829.Κύπριοι εθελοντές, επίσης, συγκρότησαν τη Φάλαγγα των Κυπρίων υπό τον στρατηγό Χατζηπέτρο και πολέμησαν με πρωτοφανή ηρωισμό. Μέλος της Φάλαγγας αυτής ήταν και ο μοναχός Ιωαννίκιος, αρχηγός της εξέγερσης του 1833 στον Άγιο Ηλία Καρπασίας, ο οποίος ανασκολοπήθηκε (παλουκώθηκε) από τους Τούρκους. Η Φάλαγγα ανασυγκροτήθηκε το 1853, όταν ο βασιλιάς Όθων κήρυξε τον αγώνα για τη Μεγάλη Ιδέα. Τότε, 500 Κύπριοι έσπευσαν στην Ελλάδα και με αρχηγό τον Χατζηπέτρο πολέμησαν γενναία στη Θεσσαλία. Κύπριοι έσπευσαν, επίσης, στην επανάσταση της Κρήτης το 1866. Στον πόλεμο του 1897, οι Κύπριοι εθελοντές ανήλθαν στις 7.000, με αποτέλεσμα και κατά τη συγκριτική πληθυσμιακή αναλογία να είναι περισσότεροι από οποιοδήποτε άλλο μέρος του Ελληνισμού. «Κρίνω ιστορική υποχρέωση να παρατηρήσω», αναφέρει ο Γιάννης Σπανός στο εξαιρετικής σπουδαιότητας βιβλίο του, «ότι η συμμετοχή των Κυπρίων στους εθνικούς αγώνες απετέλεσε θέμα τιμής και παράδοσης που συνεχίστηκε στον Μακεδονικό Αγώνα, στους Βαλκανικούς Πολέμους, στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, στη Μικρασιατική Εκστρατεία, στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο».


Του Κορνήλιου Χατζηκώστα , από την εφημερίδα ΣΗΜΕΡΙΝΗ