Οκτωβριανά. Η πρώτη εξέγερση κατά των Βρετανών.

Η απροσδόκητη αποτίναξη του οθωμανικού ζυγού το 1878, με την παραχώρηση του νησιού και η προσεκτική Βρετανική διοίκηση έδωσε την ευκαιρία στους Έλληνες της Κύπρου να ανελιχθούν πολιτιστικά και οικονομικά, αλλά και να αναπτύξουν ομαλά τα χαρακτηριστικά του ελληνικού εθνισμού τους. Το 1928 ορίστηκε νέος Κυβερνήτης της Κύπρου ο sir Ronald Storrs, Αξιωματικός καριέρας που είχε διακριθεί στον Α Παγκόσμιο Πόλεμο στο μέτωπο της Μ. Ανατολής. Με την ανάληψη των καθηκόντων του ο Storrs κατάφερε να κερδίσει την συναίνεση όλων των Κυπρίων με τον σεβασμό των ελευθεριών τους, με την ίδρυση κοινωφελών ιδρυμάτων και με ένα μεγάλο δάνειο που εξασφάλισε για την τέλεση μεγάλων δημόσιων έργων που τόσο ανάγκη είχε το Νησί. 

Σύντομα όμως ο νέος Κυβερνήτης έδειξε τις πραγματικές διαθέσεις του, όταν αποφάσισε να τελέσει λαμπρούς εορτασμούς για τα 50 χρόνια από την εγκατάσταση των Βρετανών στο Νησί. Η αντίληψη του Storrs ήταν πως αν οι Έλληνες της Κύπρου ευνοούνταν από την χρηστή Βρετανική Διοίκηση, θα κόπαζε ο ενωτικός τους πόθος για την φτωχή Ελλάδα. Οι εορτασμοί απέτυχαν1 και οι κάτοικοι αποδοκίμασαν έντονα την πρωτοβουλία του Storrs. Η μεγάλη χρηματιστηριακή κρίση (κραχ) του 1929 εξανέμισε όλα τα θετικά οικονομικά αποτελέσματα της Διοίκησης Storrs και έφερε το Νησί στο χείλος της χρεοκοπίας. Παράλληλα εξάντλησε και την ευνοϊκή διάθεση των Ελλήνων της Κύπρου που πλέον ζητούσαν επιτακτικότερα την Εθνική τους χειραφέτηση. Ο Storrs εξόργισε περαιτέρω τους Κύπριους επιβάλλοντας ένα νέο ποινικό κώδικα στα τέλη του 1928 που προέβλεπε το μαστίγωμα ως είδος ποινής, ενώ αναγόρευε τις μαθητικές παρελάσεις σε ποινικό αδίκημα που οδηγούσε σε 7 χρόνια φυλάκιση[2]!

Τα βασικότερα αίτια της εξέγερσης

Έτσι, η αυθόρμητη παλλαϊκή εξέγερση του Κυπριακού λαού τον Οκτώβριο του 1931, δεν ήταν ένα επιπόλαιο εθνικιστικό ξέσπασμα όπως έχει παρουσιαστεί σε μεγάλο τμήμα της Ελληνικής βιβλιογραφίας. Τα βαθύτερα κίνητρα του ανιχνεύονται στην στυγνή οικονομική και πολιτική καταπίεση των Βρετανών εις βάρος του συνόλου του πληθυσμού της Νήσου πού είχε ενταθεί ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του 1930. Αναλυτικότερα:

-Το «δήθεν» νομοθετικό συμβούλιο που διοικούσε την Κύπρο το αποτελούσαν 13 μέλη από τα οποία τα 6 αντιπροσώπευαν την Ελληνοκυπριακή κοινότητα του 88% του συνολικού πληθυσμού. Τα υπόλοιπα 6 μέλη ήταν διορισμένοι Βρετανοί κρατικοί υπάλληλοι και Τουρκοκύπριοι. Όταν σε ένα ζήτημα οι δύο παρατάξεις βρίσκονταν αντίθετες και ισόπαλες, η βαρύνουσα ψήφος του Βρετανού Αρμοστή, που ήταν και ο πρόεδρος του «νομοθετικού συμβουλίου», εξασφάλιζε την πλειοψηφία για την Αγγλική πλευρά.

Στην περίπτωση που οι Τουρκοκύπριοι συμφωνούσαν με τους Έλληνες σε κάποιο θέμα (περίπτωση σπάνια), ο «πρόεδρος» είχε το δικαίωμα να αναπέμψει το ζήτημα για «επανεξέταση» σε «ειδικό συμβούλιο» αμιγώς Βρετανικής σύνθεσης. Εκεί στραγγαλίζονταν τα τελευταία απομεινάρια των πολιτικών ελευθεριών του συνόλου του Κυπριακού λαού.

-Όλοι οι ανώτεροι και ανώτατοι Διοικητικοί υπάλληλοι του Κυπριακού κρατικού μηχανισμού ήταν Βρετανοί, με αμοιβές πολλαπλάσιες από αυτές που δίνονταν στις υπόλοιπες Βρετανικές αποικίες που βάρυναν αποκλειστικά τον φτωχό Κυπριακό λαό. Συγκεκριμένα ένας ανώτερος Βρετανός κρατικός υπάλληλος λάμβανε ημερομίσθιο 4 λίρες όταν το ημερομίσθιο του Κύπριου εργάτη ήταν 2 σελίνια!!!!

-Ο Κυπριακός λαός όφειλε να καταβάλλει εξ ιδίων τον Σουλτανικό φόρο υποτέλειας (τον λεγόμενο και «φόρο αίματος») που άγγιζε το ιλιγγιώδες ποσό των 90.000 λιρών ετησίως. Για να γίνει αντιληπτό το μέγεθος του ποσού, τα συνολικά έσοδα της Κύπρου το 1931 ήταν 739.000 λίρες. Το ποσό αυτό η εκάστοτε Βρετανική Κυβέρνηση από το 1878 δεν το κατέβαλλε ποτέ στον Σουλτάνο αλλά αντιθέτως το παρακρατούσε αφού η Οθωμανική Αυτοκρατορία δεν εκπλήρωνε τις δανειακές υποχρεώσεις της[3]. Το συσωρευθέν ποσό την εξιστορούμενη εποχή από τον Σουλτανικό φόρο αλλά και από άλλους φόρους που επέβαλλε η Βρετανία, στην Νήσο άγγιζε τις 2.600.000 λίρες. Σύμφωνα με δήλωση του Βρετανού Υπουργού Οικονομικών τον Ιούλιο του 1931 στην βουλή των κοινοτήτων, τα ποσά αυτά είχαν διατεθεί μυστικά από τους Βρετανούς για να εξυπηρετήσουν τα χρεολύσια των αιωνίως χρεοκοπημένων Οθωμανών.

-Από τις 5 Δεκεμβρίου 1929 με απόφαση του «νομοθετικού συμβουλίου» ο Κυβερνήτης της Νήσου sir Ronald Storrs, απέκτησε τον πλήρη έλεγχο στα ελληνικά σχολεία στην Κύπρο αφαιρώντας την διοίκηση τους από τις Ελληνικές κοινότητες, προνόμιο που απολάμβαναν κατά την διάρκεια της Τουρκοκρατίας. Η κίνηση αυτή είχε ως στόχο τον έλεγχο των διορισμών τα Ελληνικά σχολεία όσων δασκάλων υποστήριζαν την Εθνική αφύπνιση. Παράλληλα ο Κυβερνήτης Storrs επέβαλλε την επικράτηση της διδασκαλίας της Βρετανικής γλώσσας εις βάρος των Ελληνικών.

-Στα βασικά αίτια που συντέλεσαν στην Κυπριακή εξέγερση οφείλουμε να αναφέρουμε την προσωπικότητα και την νοοτροπία του Βρετανού Αρμοστή Storrs. Στρατιωτικός με λαμπρή σταδιοδρομία στον Ά Παγκόσμιο Πόλεμο, μετά από ένα αρχικό σύντομο χρονικό διάστημα που σεβάστηκε πρόσωπα και θεσμούς, διοίκησε την Κύπρο περιφρονώντας ανοιχτά τον Κυπριακό λαό και τους αντιπροσώπους του, με περίσσια αυτοπεποίθηση που πήγαζε από την τυπική Βρετανική αποικιοκρατική νοοτροπία.

-Να σημειωθεί ότι μετά την άνοδο στην εξουσία των «Εργατικών»[4]στην Αγγλία, μια Ελληνική Αντιπροσωπεία είχε ταξιδέψει στο Λονδίνο τον Οκτώβριο του 1929 για να παρουσιάσει τις Ελληνικές θέσεις στον Υφυπουργό Αποικιών Λόρδο Passfield, με δίκαια αιτήματα για αληθινή αυτοδιοίκηση και οικονομική χειραφέτηση της Νήσου. Το περιεχόμενο της λεπτομερούς απάντησης του Λόρδου Passfield που απέστειλε ο ίδιος εγγράφως τον Νοέμβριο του 1929 στην Κύπρο δεν θα το σχολιάσουμε. Μας προκάλεσαν τόση οργή τα υποτιμητικά και χλευαστικά αποικιοκρατικά επιχειρήματα της, που αδυνατούμε να την παρουσιάσουμε σε ένα ευπρεπές λεκτικό πλαίσιο. Απλώς θα αναφέρουμε ότι ο Κυπριακός λαός ενημερώθηκε λεπτομερώς για το περιεχόμενο της.

-Έχει υποστηριχθεί έντονα στην Ελληνική βιβλιογραφία για το θέμα, ότι σημαντικό ρόλο στην κλιμάκωση των γεγονότων διαδραμάτισε ο διορισμός του Αλέξη Κύρου στην θέση του Γενικού έλληνα Πρόξενου. Ο Κύρου, Κυπριακής καταγωγής ο ίδιος, ομολογουμένως ανέπτυξε δράση που ξεπερνούσε αρκετά τα τυπικά καθήκοντα ενός διπλωμάτη, υποδαυλίζοντας τον κυπριακό πόθο για ΕΝΩΣΗ. Πάντως στα «Οκτωβριανά» δεν φαίνεται ότι είχε ενεργό συμμετοχή με αξιοσημείωτη εξαίρεση την επιρροή που άσκησε στον ηγέτη της εξέγερσης μητροπολίτη Κιτίου Νικόδημο Μυλωνά να μην συμβιβαστεί με την Βρετανική Διοίκηση.

Πάντως ο καταλύτης της Κυπριακής Οκτωβριανής εξέγερσης, ήταν ο παλλαϊκός πόθος για ΕΝΩΣΗ με την Ελλάδα, που οι Κύπριοι εξέφραζαν σε όλους τους τόνους σε κάθε ευκαιρία.

Η σημαντική αφορμή

Από όσα έχουμε περιγράψει εύκολα γίνεται αντιληπτό ότι στις αρχές του 1931 επικρατούσε μεγάλος αναβρασμός στο Νησί. Τα συνεχή ραπίσματα της Βρετανικής Αποικιοκρατίας παρόξυναν τους Κύπριους που συσπειρώνονταν γύρω από τους Εκκλησιαστικούς και πολιτικούς αντιπροσώπους τους. Αδιαφιλονίκητος ηγέτης των Κυπρίων αναδείχθηκε ο μητροπολίτης Κιτίου Νικόδημος Μυλωνάς, συνεχιστής της μακράς παράδοσης της πεφωτισμένης Κυπριακής θρησκευτικής ηγεσίας. Σημαντικές πολιτικές προσωπικότητες των Κυπρίων, ήταν ο Μιχάλης Νικολαίδης από την Λάρνακα, ο Νικόλαος Λανίτης από την Λεμεσό, ο Μιλτιάδης Σιακαλής από την Αμμόχωστο, οι Θεοφάνης Θεοδότου και Γ. Χατζηπαυλου από την Λευκωσία, όλοι βουλευτές στο «νομοθετικό συμβούλιο». Για να γίνει αντιληπτή η ομοθυμία και η ψυχική ενότητα των Ελλήνων, αναφέρουμε ότι ο γενικός γραμματέας του Κομμουνιστικού Κόμματος Κύπρου Βατυλιώτης, κεντρική πολιτική μορφή της Κύπρου τότε, φίλησε το χέρι του αρχιεπισκόπου Κύριλλου[5] και υποσχέθηκε την απόλυτη υποστήριξη του κόμματος του.

Η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι ήταν η οικονομική κρίση που ξέσπασε τον Σεπτέμβριο του 1931, λόγω του ελλείμματος του Κυπριακού προϋπολογισμού. Συγκεκριμένα υπήρχε ένα έλλειμμα 11.000 λιρών στον προϋπολογισμό, το οποίο η Βρετανική πλευρά ήθελε να καλύψει από ένα ισχνό αποθεματικό που υπήρχε στο Νησί για αντιμετωπιστεί κάποια έκτακτη ανάγκη από θεομηνίες (ξηρασία, σεισμός κτλ). Η Ελληνική πλευρά αντιστάθηκε σε αυτή την παράλογη κίνηση παρουσιάζοντας ένα πλήρες και μετριοπαθές πρόγραμμα περικοπών στους μισθούς των Κρατικών υπαλλήλων. Ο Κυβερνήτης Storrs τελικά αποφάσισε να μαζέψει το ποσό φορολογώντας εκ νέου τον Κυπριακό λαό.

Στην σχετική συνεδρίαση του «νομοθετικού συμβουλίου» οι Έλληνες βουλευτές, με την ανοχή των Τουρκοκυπρίων, πέτυχαν να καταψηφιστεί το νομοσχέδιο αυτό. Ο Storrs όμως με την φασιστική αποικιοκρατική διαδικασία που περιγράψαμε, επέβαλλε το νομοσχέδιο τον Οκτώβριο του 1931, αδιαφορώντας για τις αντιδράσεις των Κυπρίων.

Τα γεγονότα στο Κυβερνείο

Η ωμή αυτή πρωτοβουλία του Storrs πυροδότησε μια σειρά από τραγικά γεγονότα που σημάδεψαν την ιστορία της Νήσου. Ο μητροπολίτης Κιτίου Νικόδημος Μυλωνάς παραιτείται από το νομοθετικό συμβούλιο[6] μαζί με άλλους Έλληνες Βουλευτές στις 17 Οκτωβρίου 1931. Τρεις μέρες μετά, με βαρυσήμαντο διάγγελμά του από την Λεμεσό, καλούσε τον Κυπριακό λαό σε αντίσταση και ανυπακοή. Στις 21 Οκτωβρίου πραγματοποιείται μεγάλη συγκέντρωση[7] στην εμπορική λέσχη στην Λευκωσία με ομιλητές πολλούς Έλληνες Βουλευτές και κοινωνικούς παράγοντες. Ο Αρχιμανδρίτης Διονύσιος Κυκκώτης, Πρωθιερέας της Φανερωμένης, μετά από σύντομη ομιλία, όρκισε το πλήθος στην Ελληνική σημαία.

Ακολούθως, εντελώς αυθόρμητα σχηματίστηκε ένα πλήθος που πορεύθηκε προς το κυβερνείο. για να επιδώσει ψήφισμα διαμαρτυρίας στον Κυβερνήτη. Πολλοί οπλίστηκαν με ξύλα και πέτρες. Το κύμα των διαδηλωτών ήταν τόσο ορμητικό που ο αστυνομικός κλοιός που σχηματίστηκε γύρω από το κτίριο ήταν αδύνατο να το συγκρατήσει. Βλέποντας τα γεγονότα να παίρνουν ανεπιθύμητες διαστάσεις, ο κυβερνήτης Storrs διεμήνυσε προς τους διαδηλωτές ότι είναι έτοιμος να δεχτεί επιτροπή εκ των μελών του Κυπριακού νομοθετικού συμβουλίου αλλά προηγουμένως θα πρέπει ν’ απομακρυνθούν τα πλήθη από το κυβερνείο. Το αίτημα αυτό ήταν εντελώς παράλογο, λόγω των υφιστάμενων συνθηκών και πολύ σύντομα οι διαδηλωτές άρχισαν να πετούν πέτρες προς το κτίριο του Κυβερνείου. Ένας νεαρός μαθητής σκαρφάλωσε και κατέβασε την Αγγλική σημαία από τον ιστό που βρισκόταν στην είσοδο του Κυβερνείου, αντικαθιστώντας την με την Γαλανόλευκη.

Η τολμηρή αυτή ενέργεια ενθουσίασε το πλήθος που δεν υπάκουε στις εκκλήσεις των αντιπροσώπων του για αυτοσυγκράτηση. Σε λίγο κατέφθασαν αστυνομικά αυτοκίνητα για να ενισχύσουν την ασφάλεια του κτηρίου. Ένα από τα αυτοκίνητα ανατράπηκε και κάηκε μεταδίδοντας τη φωτιά και στα υπόλοιπα. Οι αστυνομικοί αρχικά αρνήθηκαν, αλλά μετά από προσωπική πίεση του Storrs, άνοιξαν πυρ κατά των άοπλων διαδηλωτών. Τα επεισόδια εντάθηκαν και πήραν έκταση σε όλη την περίμετρο του Κυβερνείου, ενώ σε κάποια δωμάτια του ξέσπασε πυρκαγιά. Μετά το πυρ των αστυνομικών τοπλήθος διαλύθηκε. Ένας νεκρός (ο 17χρονος Ονούφριος Κληρίδης) και δεκαπέντε τραυματίεςήταν ο απολογισμός των επεισοδίων. Στην πάνδημη κηδεία του Ονούφριου Κληρίδη που ακολούθησε την επόμενη ημέρα με τον Αρχιεπίσκοπο Κύπρου Κύριλλο να χοροστατεί, έλαβαν χώρα μικρής έκτασης επεισόδια, αλλά όλη η νήσος βρισκόταν σε έναν επαναστατικό αναβρασμό..

Εκτεταμένα επεισόδια σημειώθηκαν στην Αμμόχωστο όπου Εξεγερμένοι πολίτες κατέστρεψαν σταθμούς της Αποικιακής Αστυνομίας και λιθοβόλησαν Άγγλους αξιωματούχους. Οι Αρχές άνοιξαν πυρ, με αποτέλεσμα να χάσει την ζωή του ο 18χρονος Χαράλαμπος Φιλίππου. Τα ίδια έγιναν και στην Λάρνακα, ενώ στην Κερύνεια ο λαός της επαρχίας βάδισε με επικεφαλής τον Μητροπολίτη Μακάριο ως το γραφείο του άγγλου Έπαρχου. Εκεί αφού κατέβασαν και έσκισαν την Αγγλική σημαία ανεβάζοντας την Ελληνική, συγκρούστηκαν με την Αγγλική Αστυνομία λιθοβολώντας τα δημόσια κτίρια. Ο Storrs ενίσχυσε αμέσως την Επαρχία με έναν ουλαμό Βρετανών στρατιωτών. Στην Πάφο, ο υπεύθυνος άγγλος Διοικητής για να αντιμετωπίσει τον αναβρασμό και τις Κυπριακές διαμαρτυρίες απαγόρευσε κάθε δραστηριότητα στην πόλη περιορίζοντας τους κατοίκους στα σπίτια τους. Στην Λεμεσό λίγο έλλειψε οι κάτοικοι να κάψουν ζωντανό τον Άγγλο διοικητή με την γυναίκα του και την κόρη του.

Ο φόρος αίματος που πλήρωσε ο Κυπριακός λαός στα γεγονότα αυτά ήταν βαρύτατος. ΕννέαKύπριοι έχασαν την ζωή τους από πυροβολισμούς των Αρχών (Oνούφριο Kληρίδης, Παναγιώτης Δημητρίου, Kυριάκος Παπαδόπουλος, Σάββας Mασούρης, Γεώργιος Mούτσος, Xαράλαμπος Φιλής, Mιχαήλ Iωάννου, Λοΐζος Λοΐζίδης, Iωάννης Σαλουμής), τριάντα τραυματίστηκαν σοβαρά, ενώ δεκάδες άλλοι ανώνυμοι δέχτηκαν μικρότερους τραυματισμούς.

Υπήρχε ένας κοινός παρανομαστής σε όλες αυτές τις αυθόρμητες εκδηλώσεις στα μεγάλα αστικά κέντρα. Το νέο του θανάτου του νεαρού Ονούφριου Κληρίδη μαθαινόταν από στόμα σε στόμα. Δυνατές κωδωνοκρουσίες καλούσαν τον λαό σε συλλαλητήριο στην αγορά της πόλης. Από εκεί μετά από πύρινες ομιλίες αυτοσχέδιων αγορητών και μέσα σε μια ηλεκτρισμένη ατμόσφαιρα οι Κύπριοι διαδήλωναν κατά των Άγγλων λιθοβολώντας τα δημόσια κτίρια. Σε κάθε Κυπριακό σπίτι υπήρχε Ελληνική σημαία ενώ πρωταγωνιστές των επεισοδίων ήταν κυρίως μαθητές και μαχητικά μέλη του ΑΚΕΛ. Οι Βρετανικές Αρχές διέθεταν δεκάδες χαφιέδες που κατέγραφαν τα γεγονότα με λεπτομέρειες και επεσήμαναν τα πρόσωπα που πρωτοστατούσαν στα επεισόδια. Οι αναφορές αυτές χρησιμοποιούνταν από τις Αρχές για τις δεκάδες συλλήψεις που ακολούθησαν.

Η Βρετανική καταστολή της εξέγερσης

Ο Storrs λαμβάνοντας ανησυχητικά μηνύματα από όλα τα βασικά αστικά κέντρα του Νησιού αποφάσισε να συλλάβει αμέσως και να εξορίσει στην Αγγλία τους 10 βασικούς ηγέτες των εξεγερμένων (Τσαγγαρίδης, Λοιζίδης, Κυκκώτης, Βατυλιώτης, Σκελέας, Μητροπολίτης Κυρήνειας Μακάριος, Χατζηπαυλου, Θεοδότου, Κολοκασίδης και φυσικά ο μητροπολίτης Κιτίου Νικόδημος). Ο Άγγλος γενικός Εισαγγελέας που ανέλαβε τις ποινικές διώξεις εις βάρος των εξορισθέντων με μυστική έκθεση του στον Storrs στις 31/1/1932, αναφέρει ότι δεν βρίσκει ικανά στοιχεία που να μπορούν να στηρίξουν την δίωξη τους.

Αλλά οι Βρετανοί δεν αρκέστηκαν μόνο στον «αποκεφαλισμό» των εξεγερμένων. Έλαβαν μια σειρά από βάρβαρα και απάνθρωπα αποικιοκρατικά μέτρα καταπατώντας και τα πλέον στοιχειώδη ανθρώπινα δικαιώματα. Το πρώτο ήταν ο κατ΄ οίκον περιορισμός που επέβαλλαν οι Βρετανοί στους κατοίκους όλων των μεγάλων πόλεων. Σύμφωνα με το μέτρο αυτό όλοι οι Ελληνοκύπριοι όφειλαν να παραμένουν αναγκαστικά στα σπίτια τους στις νυχτερινές ώρες, χωρίς φωτισμό, χωρίς θόρυβο η μουσική ενώ όλες οι πόρτες και τα παράθυρα όφειλαν να είναι ερμητικά κλειστά. Επίσης στις αρχές Νοεμβρίου απαγόρευσαν αυστηρά την ανάρτηση όλων οποιασδήποτε σημαίας –πλην της Αγγλικής- στο Νησί ενώ απαγορεύτηκαν και οι συναθροίσεις άνω των πέντε ατόμων.

Ο Storrs επέβαλλε αυστηρότατη λογοκρισία σε όλες τις Κυπριακές εφημερίδες, επέβαλλε περιορισμούς ακόμα και στις επισκέψεις σε κρατούμενους για τα γεγονότα, των οποίων τα δικαιώματα καταπατούνταν βάναυσα. Τριακόσια σαράντα έξι άτομα είχαν συλληφθεί με βαρύτατες κατηγορίες. Τα κατηγορητήρια αυτά ήταν τόσο σαθρά που 143 αθωώθηκαν πανηγυρικά. Οι υπόλοιποι καταδικάστηκαν σε βαρύτατες ποινές από 4 ως 10 χρόνια φυλάκιση σε φυλακές – κολαστήρια. Πάνω από 2200 Έλληνες δικάστηκαν για μικρότερα αδικήματα και καταδικάστηκαν σε μικρότερες ποινές.

Αυτό όμως που εξόργισε ακόμη και μετριοπαθείς Κύπριους που τηρούσαν εφεκτική στάση απέναντι στην Βρετανική Διοίκηση ήταν οι αποζημιώσεις που επέβαλλε ο Storrs σε όλους τουςΧριστιανούςπολίτες του Νησιού. Συγκεκριμένα ζητήθηκε το ιλιγγιώδες ποσό των 34.000 λιρών για την «επανόρθωση της κυβερνητικής περιουσίας».

Σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα από την κρίση του Οκτωβρίου η Κύπρος αλλάζει κυβερνήτη αφού η πολιτική του Storrs κρίθηκε αποτυχημένη. Η περίοδος της διακυβέρνησης του νέου κυβερνήτη, σερ Χέρμπερτ Ρίτσμοντ Πάλμερ, ονομάστηκε ‘’Παλμεροκρατία’’ και χαρακτηρίστηκε ως μια από τις σκληρότερες λόγω των δικτατορικών μέτρων που πήρε κατά των Κυπρίων που άγγιζαν τα όρια της γελοιότητας. Εκτός από την κατάπνιξη κάθε προσωπικής ελευθερίας που απολάμβαναν οι πολίτες ως τότε, ο Πάλμερ έβγαλε ειδική εγκύκλιο με την οποία απαγόρευε στους νεαρούς έλληνες μαθητές να χρησιμοποιούν τετράδια με Ελληνικά σημαιάκια!!!

Απολογισμός των Οκτωβριανών

Το κίνημα του Οκτώβρη του 1931 δεν ήταν μεμονωμένο επεισόδιο και μια στιγμιαία αντίδραση του κυπριακού λαού. Ήταν η κορύφωση μιας σειράς γεγονότων και αντιδράσεων του λαού στα δυναστικά, καταπιεστικά και απάνθρωπα μέτρα που πήρε η βρετανική αποικιοκρατική κυβέρνηση για να καθυποτάξει την Ελληνική ψυχή των Κυπρίων και να ευνουχίσει κάθε ανθρώπινη αξιοπρέπεια και ελεύθερη έκφραση. Το αξιοσημείωτο είναι πως οι ανοργάνωτοι και άοπλοι Κύπριοι δεν δίστασαν να προτάξουν την αντίστασή τους μπροστά στην παντοδυναμία μιας αυτοκρατορίας. Ξεπέρασαν τις μικρότητες και τις μικροπολιτικές διαφορές τους και ενωμένοι διεκδίκησαν το δίκαιό τους. Το Κομμουνιστικό Κόμμα Κύπρου συμμετείχε με ενθουσιασμό στην εξέγερση, έχοντας τους δύο ηγέτες του ανάμεσα σε αυτούς που εξορίστηκαν.

Ο ρόλος των θρησκευτικών ηγετών των Κυπρίων στα γεγονότα ήταν καίριος επιβεβαιώνοντας τον Εθναρχικό ρόλο της Εκκλησίας στην Κύπρο. Χαρακτηριστικό είναι ότι μετά τις εξορίες που είχαν επιβληθεί από τους Άγγλους στους θρησκευτικούς ηγέτες των Ελλήνων της Κύπρου, στο νησί βρισκόταν μόνο ο Μητροπολίτης Πάφου Λεόντιος, ο οποίος υπέστη αναρίθμητες προσωπικές διώξεις για όλη την περίοδο ως το 1939.

Είναι γεγονός ότι η εξέγερση του Οκτωβρίου ήταν καταδικασμένη να αποτύχει, αφού οι εξεγερθέντες ήταν ανοργάνωτοι και άοπλοι. Η εξέγερση αυτή όμως, προετοίμασε τον μεγαλειώδη ενωτικό αγώνα της Ε. Ο. Κ. Α. το 1955-1959 αφού δίδαξε στους Κύπριους την αρετή της αυταπάρνησης και το πνεύμα αντίστασης κατά του βρετανικού αυταρχισμού.

ΠΗΓΗ