Αφού κατακάθισε ο κουρνιαχτός των πρώτων εντυπώσεων, της παραπληροφόρησης και της συνωμοσιολογίας από τις πρόσφατες εξελίξεις στο εσωτερικό μέτωπο της Τουρκίας, θα τολμήσουμε μια πρώτη ανάλυση των γεγονότων και του αποτυχημένου στρατιωτικού πραξικοπήματος, αποφεύγοντας την σύγχυση που δεν βοηθά στην κατανόηση του προβλήματος που έχει άμεση σχέση με την Ελλάδα και την γενικότερη εξέλιξη στην Ανατολική Μεσόγειο και Μέση Ανατολή.
Στις 15 Ιουλίου 2016 οι Τούρκοι έγιναν μάρτυρες ενός στρατιωτικού πραξικοπήματος μετά από 35 χρόνια αδιάκοπης κοινοβουλευτικής διακυβέρνησης της χώρας. Ο Τούρκος πρόεδρος Ερντογάν με την βοήθεια των υποστηρικτών του κόμματος του AKP (Adalet ve Kalkınma Partisi, Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης) κατάφερε να εξουδετερώσει τους πραξικοπηματίες, οι οποίοι προέρχονταν από μεγάλη μερίδα των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων. Το πραξικόπημα εντός ολίγων ωρών οδηγήθηκε στην αποτυχία και στην διαπόμπευση των πρωταιτίων στρατιωτικών, αφήνοντας πίσω του μερικές εκατοντάδες νεκρούς, κυρίως πολίτες, πολλούς τραυματίες και χιλιάδες συλληφθέντες αξιωματικούς και δημοσίους υπαλλήλους. Χαρακτηριστικό είναι ότι συνελήφθησαν ως πρωταίτιοι και συνεργοί 118 ανώτατα στελέχη (στρατηγοί, ναύαρχοι, πτέραρχοι) των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων.
Το στρατιωτικό πραξικόπημα ήταν μια απελπισμένη προσπάθεια να αντιστραφεί η ιστορία της Τουρκίας και να αναβιώσει η κληρονομιά και το πνεύμα του Κεμάλ Ατατούρκ. Το νεοτουρκικό κράτος που ιδρύθηκε το 1923 από τον Κεμάλ από τα συντρίμμια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, σύμφωνα με την άποψη της συντριπτικής πλειοψηφίας της στρατιωτικής νομενκλατούρας της Τουρκίας δεν υφίσταται πλέον. Την θέση του έχει πάρει ένα παντουρκικό νεοοθωμανικό εξάμβλωμα το οποίο προσπαθεί να εξαπλώσει τον «ιερό πόλεμο» (τζιχάντ) από τα Βαλκάνια έως τα βάθη της Ασίας, φέροντας όμως στην πλάτη το βαρύ φορτίο της πρόσφατης καταστροφικής και αποτυχημένης πολιτικής του Ερντογάν στην Μέση Ανατολή.
Η απεγνωσμένη προσπάθεια των πραξικοπηματιών να αντιστρέψουν την ιστορία και να αναβιώσουν την κληρονομιά του Ατατούρκ απέτυχε παταγωδώς, ωστόσο η κρίση στην Τουρκία δεν έχει τελειώσει. Οι ηγέτες του πραξικοπήματος έκαναν μια απέλπιδα προσπάθεια να σταματήσουν την ολίσθηση της Τουρκίας στους κόλπους του ισλαμικού νεοοθωμανικού αυταρχισμού που πρεσβεύει ο Ερντογάν και το κόμμα του AKP. Στο αρχικό τους ανακοινωθέν οι ηγέτες του πραξικοπήματος εξηγούν ότι ο στρατός θέλει να αποκαταστήσει την «δημοκρατική τάξη» και τα «ανθρώπινα δικαιώματα», ορολογία που έχει ληφθεί από το βιβλίο του Κεμάλ και παραπέμπει τους Τούρκους προς τον ιδρυτή του κράτους τους, ενώ στο δεύτερο ανακοινωθέν τους διευκρινίζουν ότι το πραξικόπημα ήταν απαραίτητο για να σταματήσει και να αντιστραφεί η «διάβρωση του κοσμικού κράτους και του νομικού συστήματος από την σημερινή κυβέρνηση», υποσχόμενοι την αποκατάσταση των παραδοσιακών αξιών και της κληρονομιάς του Κεμάλ. Αυτά τα ανακοινωθέντα υποδηλώνουν το βαθύτερο νόημα του πραξικοπήματος, ένα στρατιωτικό πραξικόπημα το οποίο ήταν μεν καλά οργανωμένο αλλά όχι τέλεια εκτελεσμένο.
Η ουσία του πραξικοπήματος ήταν η αντιπαράθεση της ισλαμιστικής λαϊκής βάσης της Τουρκίας με τον στρατό που πιστεύει ότι διαφυλάττει την κληρονομιά των αρχών και αξιών του νεοτουρκικού κράτους. Ο Ερντογάν προέτρεψε αυτή την ισλαμιστική βάση να ξεχυθεί στους δρόμους και να αντιμετωπίσει τον στρατό, κάτι που είχε απόλυτη επιτυχία αφού οι στρατιώτες δεν τόλμησαν να πυροβολήσουν τους άοπλους διαδηλωτές με αποτέλεσμα το πραξικόπημα να αποτύχει σχεδόν εν τη γενέσει του, αν και οι ηγέτες του πραξικοπήματος παράταξαν τεθωρακισμένες μονάδες, μαχητικά αεροσκάφη και ελικόπτερα. Ίσως το μοιραίο λάθος τους να ήταν ότι δεν κατέρριψαν το προεδρικό αεροσκάφος όταν είχαν την ευκαιρία. Πιθανώς οι στρατιωτικοί δεν το έπραξαν επειδή δεν ήθελαν να δημιουργήσουν έναν νεκρό «ήρωα» Ερντογάν και επειδή ήθελαν να τον σύρουν στην δικαιοσύνη όπως και τον Αντνάν Μεντερές το 1961.
Σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα ο Ερντογάν θα προσπαθήσει να εκκαθαρίσει τις ένοπλες δυνάμεις από τους μη πιστούς αξιωματικούς προς τον ίδιο, σημειώνουμε ότι είναι η τρίτη φορά που ο Ερντογάν προβαίνει σε εκκαθαρίσεις, όμως αυτές οι εκκαθαρίσεις αφήνουν πίσω τους βαθιές πληγές και σκιές, κάτι που θα είναι οι σπόροι για το επόμενο πραξικόπημα. Ταυτόχρονα ο Ερντογάν δράττεται της ευκαιρίας να ξεκαθαρίσει τους λογαριασμούς του με τον ισλαμιστή αντίπαλο του Φετουλάχ Γκιουλέν ο οποίος ζει στις ΗΠΑ και έχει στενούς δεσμούς με την CIA και το State Department, κατηγορώντας τον ως υποκινητή του πραξικοπήματος, κάτι όμως που δεν ευσταθεί αφού τα κίνητρα των πραξικοπηματιών ήταν αποστασιοποιημένα από όποιο ισλαμιστικό υπόβαθρο. Ο Γκιουλέν ήταν μέντορας και υποστηρικτής του Ερντογάν, αλλά συγκρούσθηκε μαζί του σε θέματα άσκησης εξωτερικής πολιτικής, η οποία εξωτερική πολιτική κατά την γνώμη του Γκιουλέν προκάλεσε μεγάλες διαφορές και όξυνση των σχέσεων με τους γείτονες της Τουρκίας στην Μέση Ανατολή. Ο Γκιουλέν και το κίνημα που εκπροσωπεί έχει στο πρόσφατο παρελθόν κατηγορηθεί από τον Ερντογάν ότι έχει διεισδύσει στην αστυνομία και στο δικαστικό σώμα, πράγμα που κατά την άποψή του δικαιολογεί τις έρευνες περί διαφθοράς που διεξάγονται για στελέχη του κόμματός του και για την ίδια του την οικογένεια.
Η οργάνωση Χιζμέτ του Γκιουλέν είναι από τις πλέον ισχυρές ισλαμικές οργανώσεις της Τουρκίας με εκατοντάδες χιλιάδες πιστούς. Έχει δε ένα παγκόσμιο δίκτυο από 140 ιδιωτικά ισλαμικά ιεροδιδασκαλεία και μια πολύ σοβαρή και ισχυρή παρουσία στο εκπαιδευτικό σύστημα της Τουρκίας. Η οργάνωση Χιζμέτ έχει επίσης και τα δικά της ΜΜΕ στην Τουρκία, όπως π.χ. την εφημερίδα Zaman και τον τηλεοπτικό σταθμό Samanyolu TV. Ο Ερντογάν θεωρεί τον Γκιουλέν ως μεγάλη απειλή για τον ρόλο που θέλει να διαδραματίσει στην αναβίωση του νεοοθωμανισμού στην Τουρκία.
Σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα ο Ερντογάν θα αναδυθεί ισχυρότερος, με μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση και πιο επικίνδυνος για τους εσωτερικούς του αντιπάλους και τα γειτονικά κράτη, κυρίως την Ελλάδα. Το αποτέλεσμα του πραξικοπήματος ενσταλάζει στον Ερντογάν την πεποίθηση επιτυχίας και δύναμης, ασχέτως αν το φάντασμα του επομένου πραξικοπήματος πλανάται πάνω του. Είναι πεπεισμένος ότι το μονοπάτι που χάραξε για την Τουρκία, το μονοπάτι της ισλαμοποίησης, του παντουρκισμού και του νεοοθωμανισμού οδηγεί στην επιτυχία των ονείρων και σχεδίων του. Θεωρεί ότι το πραξικόπημα δεν είχε ως στόχο τον ίδιο, αλλά την νεοοθωμανική πορεία της χώρας του και η αποτυχία του πραξικοπήματος αποδεικνύει ότι ο Αλλάχ είναι με το μέρος του σε αυτή την πορεία που έχει χαράξει.
Γινόμενοι πιο αναλυτικοί όσον αφορά τις επιπτώσεις του πραξικοπήματος πρέπει να αναφέρουμε ότι οι μοναδικές κρατικές υπηρεσίες που στάθηκαν εξ ολοκλήρου πιστές στον Ερντογάν κατά την διάρκεια του πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου ήταν η μυστική υπηρεσία ΜΙΤ και η στρατοχωροφυλακή. Αυτό σημαίνει ότι η ΜΙΤ το επόμενο διάστημα θα παίξει κυρίαρχο ρόλο στα τεκταινόμενα στην Τουρκία, πρέπει να θεωρείται βέβαιο ότι μέσω της ΜΙΤ θα αυξηθούν οι παντουρκικές και νεοοθωμανικές εξεγέρσεις και ο τζιχαντισμός στα Βαλκάνια και σε χώρες της Κεντρικής Ασίας, εφαρμόζοντας τα οράματα του Ερντογάν, ενώ η στρατοχωροφυλακή θα παίξει ακόμη πιο ενεργό ρόλο στην καταστολή της εξέγερσης των Κούρδων.
Τα πρώτα θύματα της απόπειρας πραξικοπήματος θα είναι οι μειονότητες της Τουρκίας, ήτοι οι Κούρδοι και οι Αλεβίτες. Δεν είναι τυχαίο ότι το κουρδικό κόμμα HDP απέφυγε να υποστηρίξει το πραξικόπημα γνωρίζοντας πολύ καλά ότι σε περίπτωση αποτυχίας ο Ερντογάν θα είχε ένα επιπλέον και ισχυρό πρόσχημα για την εξόντωση του κουρδικού πληθυσμού. Ο Ερντογάν είναι βέβαιο ότι αισθανόμενος πιο ισχυρός θα θελήσει να καταστείλει με περισσότερη βία τις αποσχιστικές εξεγέρσεις των Κούρδων και την αμφισβήτηση της εξουσίας του από τους Αλεβίτες, εξεγέρσεις και αμφισβητήσεις που θέτουν σε κίνδυνο τα παντουρκικά-νεοοθωμανικά του όνειρα. Ένα επιπλέον αποτέλεσμα της απόπειρας πραξικοπήματος είναι ότι ο Ερντογάν θα θελήσει στο άμεσο μέλλον να αναθεωρήσει το τουρκικό Σύνταγμα δίνοντας στον προεδρικό θώκο που κατέχει απολυταρχικές, «σουλτανικές» εξουσίες.
Η Τουρκία του Ερντογάν δεν θα πάψει να είναι ο πιστός σύντροφος των ΗΠΑ (ανεξάρτητα από τις μεγαλοστομίες του Τούρκου προέδρου σχετικά με την απαίτηση για απέλαση του Γκιουλέν από τις ΗΠΑ, μεγαλοστομίες που είναι για εσωτερική κατανάλωση και επίδειξη δύναμης), του ΝΑΤΟ και του Ισραήλ και δεν θα πάψει να είναι αυτή η χώρα τροφοδότης των τζιχαντιστών. Η Άγκυρα δεν θα επανεξετάσει τους γεωπολιτικούς της προσανατολισμούς, άξονας ΗΠΑ-ΝΑΤΟ-Ισραήλ-Σαουδική Αραβία, θα προσπαθήσει όμως να αντλήσει ανταλλάγματα εκμεταλλευόμενη μια επιφανειακή προσέγγιση με την Ρωσία, εξ άλλου η απειλή που φέρει το όνομα Γκιουλέν θα είναι πάντα ένα ισχυρό όπλο στα χέρια της Ουάσιγκτον εναντίον οποιονδήποτε παραστρατημάτων.
Τα βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα αποτελέσματα του αποτυχημένου πραξικοπήματος θα κλιμακώσουν την αστάθεια και την ένταση στην Τουρκία. Η αυξανόμενη δύναμη του Ερντογάν σε συνδυασμό με την αυξανόμενη μισαλλοδοξία του κατά παντός υποτιθέμενου ή πραγματικού αντιπάλου θα πολώσει και θα διαιρέσει την Τουρκία, μια πόλωση που δεν θα αφορά μόνο τους Τούρκους και τους Κούρδους αλλά και τους ισλαμιστές και τους οπαδούς του κοσμικού κράτους. Αν συνεχίσει έτσι ο Ερντογάν στον δρόμο που χάραξε είναι βέβαιο ότι θα οδηγήσει την Τουρκία σε διαλυτικές καταστάσεις, αντιμετωπίζοντας εσωτερική πόλωση και εθνοτικές αποσχίσεις.
Ο Ερντογάν μετά το πραξικόπημα θα θελήσει να εντατικοποιήσει τα μεγαλεπήβολα σχέδια του, μέρος των οποίων είναι η συντριβή της κουρδικής εξέγερσης και της άμεσα συνδεόμενης με αυτήν απόσχισης νοτιοανατολικών κουρδικών επαρχιών, ενώ ταυτόχρονα θα αυξήσει σε επικίνδυνο βαθμό τις εντάσεις στο Αιγαίο, την Θράκη και την Κύπρο ως αντιστάθμισμα της αποτυχημένης πολιτικής του στην Μέση Ανατολή. Οι εξελίξεις στην Τουρκία μετά την απόπειρα πραξικοπήματος επηρεάζουν αδιαφιλονίκητα τις σχέσεις Αθηνών-Άγκυρας. Το μίσος των ισλαμιστών της Τουρκίας δεν θα εκτονωθεί μόνο στους Κούρδους και τους Αλεβίτες στο εσωτερικό της χώρας. Η Ελλάδα απέκτησε ένα μεγαλύτερο πρόβλημα αποσταθεροποίησης και αμφισβήτησης της κυριαρχίας της.
Γ. Λιναρδής
Διαβάστε περισσότερα: http://www.xryshaygh.com/enimerosi/view/tourkia-analush-tou-prajikophmatos-ths-15hs-iouliou#ixzz4F3JNCNjD
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου