Οι ομιλητές, ήταν ηλικιωμένοι άνδρες, με χαραγμένα τα πρόσωπα, σε άλλον λιγότερο, σε άλλον περισσότερο, από την φθορά του χρόνου..
Τίποτα δεν πρόδιδε την συμμετοχή τους και την εμπλοκή τους στις σφοδρές μάχες, στις οποίες είχαν λάβει μέρος πριν από 42 χρόνια στην Κύπρο. Τίποτα δεν πρόδιδε τον επανειλημμένο τραυματισμό κάποιων από αυτούς, από τα εχθρικά πυρά και τις εκρήξεις των βλημάτων όλμων και πυροβολικού. Τίποτα δεν πρόδιδε την σωματική τους ρώμη και την φυσική αντοχή που είχαν σαν νέοι μαχητές, ηγήτορες στις Μοίρες Καταδρομών της Κύπρου, το 1974.
Και όμως η καρδιά τους και η ψυχή τους εξακολουθεί να είναι δυνατή και φλογερή όπως τότε... Μπορεί το σώμα να μην υπακούει πλέον στις προσταγές τους, αλλά τίποτα δεν έχει αλλάξει στην ψυχή τους, μια ψυχή γεμάτη Ελλάδα!
Όλοι άκουγαν με προσοχή, αυτά που οι ομιλητές έλεγαν! Όλοι έβλεπαν με προσοχή τις διαφάνειες που διαδέχονταν η μία την άλλη, δείχνοντας τα πεδία των μαχών και τους αριθμούς των νεκρών συμπολεμιστών!
Ο κάθε ομιλητής είχε το δικό του τρόπο να μεταφέρει προς το ακροατήριο, αυτά που χρόνια ολόκληρα κρατούσε μέσα του! Τα λόγια έβγαιναν εύκολα, όχι γιατί τα είχαν γραμμένα για να μην ξεχνούν τις λεπτομέρειες, αλλά γιατί μπροστά σε όλους ξετύλιγαν κομμάτι από την ζωή τους, ξαναβίωναν εκείνες τις τραγικές και συνάμα ηρωικές στιγμές. Στιγμές αυτοθυσίας και γενναιότητας, αλλά και στιγμές λύπησης και πόνου ψυχής!
Και ναι, οι μάχες που έδωσαν έφταναν χρονικά τον μήνα, αλλά ήταν μάχες με συμπυκνωμένη ένταση, τραχύτητα, σκληρότητα και δυσκολία. Όλα άλλαξαν με μιας, από τη μια μέρα στην άλλη! Η Κύπρος, το πανέμορφο νησί του ελληνισμού, κόπηκε στη μέση και δεν μπόρεσαν ούτε οι ίδιοι να το εμποδίσουν, αν και πολέμησαν μέρα - νύχτα, με όλα τα μέσα που είχαν χάνοντας φίλους, συμπολεμιστές, χύνοντας το αίμα τους!
Τι έφταιξε; Πολλά! Η ανικανότητα και η βλακεία των τότε κρατούντων, η ευπιστία προς τους ξένους που έταζαν "λαγούς και πετραχήλια", αλλά το πιο κύριο, το σαράκι της διχόνοιας, που αιώνες κατατρώει τα σωθικά των Ελλήνων, ακόμη και σήμερα! Η "διχόνοια η δολερή", που είναι το καλύτερο όπλο στα χέρια των εχθρών και των φίλων, για να πετυχαίνουν τους σκοπούς τους, που δεν είναι πάντα "φιλικοί"!
Γιατί για όλους αυτούς είναι "απλά δουλειά"! Δεν έχουν κάτι με τον λαό, απλά είναι "θέμα συμφέροντος"! Αν το συμφέρον τους ταιριάζει με το δικό μας τότε ...είμαστε φίλοι! Αν όχι τότε...είναι "ατύχημα"! Πάντως δεν τα έχουν με τον λαό! "Δεχθείτε το για να μην υποφέρει ο λαός" λένε! Μα πάντα έτσι δεν έλεγαν; Από τότε που ξεκίνησε η ιστορία μας! Και εμείς μοιραζόμαστε στη μέση και πάμε μία με τον ένα, μία με τον άλλο και πάντα ο ένας εναντίον του άλλου, τρωγόμαστε μεταξύ μας σαν τα σκυλιά!
Κάπως έτσι λοιπόν, φτάσαμε τον Ιούλιο του '74 στην Κύπρο, όταν ξεκίνησε το άφρονο πραξικόπημα κατά του Μακαρίου , δυστυχώς υποκινούμενο από Έλληνες, χωρίς να έχουν υπολογίσει την τεράστια εθνική καταστροφή που τελικά επέσυρε! Έπεσαν στην παγίδα αυτών που είχαν συμφέρον ν' αρπάξουν το νησί και να κερδίσουν. Αν ψάξει κάποιος ποιοί κέρδισαν οικονομικά, πολιτικά, εθνικά, θα καταλάβει αμέσως τι "παίχτηκε" τότε, εις βάρος των "ανόητων Ελλήνων" που είχαν πάλι εμπλακεί σε εμφύλια διαμάχη!!
Ας πάμε όμως στις στρατιωτικές επιχειρήσεις εκείνης της περιόδου. Πώς ήταν η κατάσταση στο νησί; Μιλάει ο στρατηγός Σταμάτης:
"Η κυπριακή Εθνική Φρουρά ήταν μια δύναμη επιπέδου Σώματος Στρατού, με επιπλέον λίγα στοιχεία Πολεμικού Ναυτικού και λίγες υπηρεσίες εδάφους Πολεμικής Αεροπορίας. Πέραν των άλλων συνήθων μονάδων, περιλάμβανε:
- Σύνταγμα Καταδρομών.
- Μηχανοκίνητο Τάγμα Πεζικού.
- Επιλαρχία Μέσων Αρμάτων, με Ρωσικής κατασκευής άρματα Τ-34.
- Επιλαρχία Αναγνωρίσεως, με τροχοφόρα ελαφρά Τ/Θ οχήματα.
- Έξι μονάδες Πυροβολικού Μάχης, με περισσότερα από 100 πυροβόλα, διαφόρων διαμετρημάτων.
- Μονάδα Επακτίου Πυροβολικού.
- Μονάδα Αντιαεροπορικού Πυροβολικού, έστω και με όπλα ξεπερασμένα, για την προσβολή αεριωθουμένων αεροσκαφών.
- Μονάδα Βαρέων Όπλων Πεζικού, με σύγχρονα για πολλές ακόμη δεκαετίες αντιαρματικά όπλα, με βαρείς όλμους, ακόμη και λίγα φλογοβόλα.
Πολύ σημαντική ήταν η παρουσία της Ελληνικής Δυνάμεως Κύπρου (ΕΛΔΥΚ). Ήταν ένα αξιόμαχο Σύνταγμα, των 900 ανδρών.
Η Εθνική Φρουρά ήταν στελεχωμένη με 500 περίπου Ελλαδίτες αξιωματικούς, καθώς και με υπαξιωματικούς κρισίμων ειδικοτήτων",
ανέφερε ο πρώτος ομιλητής, ο Στρατηγός Σταμάτης, για να συνεχίσει για τους Τούρκους
ανέφερε ο πρώτος ομιλητής, ο Στρατηγός Σταμάτης, για να συνεχίσει για τους Τούρκους
"Έναντι αυτών, οι Τ/Κύπριοι διέθεταν μονάδες εξοπλισμένες με ελαφρόν φορητόν οπλισμό, και περιορισμένον αριθμό ελαφρών αντιαρματικών όπλων, πολυβόλων και όλμων. Διέθεταν, δηλαδή, όπλα, τα οποία ήταν σχετικά εύκολο να εισαχθούν μόνον λαθραία στο νησί, δεδομένου ότι η Κυπριακή Κυβέρνηση ήλεγχε τα σημεία εισόδου.
Υπολογίσιμη ήταν η παρουσία της Τουρκικής Δυνάμεως Κύπρου (ΤΟΥΡΔΥΚ). Ήταν ένα ισχυρό Τάγμα, των 600 ανδρών."
Αλλά η μαχητική ικανότητα της Εθνικής Φρουράς ήταν μειωμένη γιατί,
"Η ανώμαλη πολιτική κατάσταση στην Κύπρο, πριν από τα γεγονότα του 1974, με τον ακήρυκτο πόλεμο μεταξύ Μακαριακών και Γριβικών, μεταξύ ΕΟΚΑ Β´ και Αστυνομίας, επηρέαζε και την Εθνική Φρουρά. Οι διάφορες οργανώσεις και ιδεολογίες είχαν εισβάλει και μέσα στα στρατόπεδα. Σε συνδυασμό με την κακή νοοτροπία ικανού αριθμού στελεχών, με την ανυπαρξία σοβαρής εκπαιδεύσεως και με τον εφησυχασμό να είναι διάχυτος εντός και εκτός στρατού, εύκολα γίνεται αντιληπτό ότι η μαχητική ικανότητα των μονάδων της Εθνικής Φρουράς ήταν αμφιβόλου αξιοπιστίας."
Το ελληνοκυπριακό Σύνταγμα Καταδρομών
Η Διοίκηση Δυνάμεων Καταδρομών Κύπρου είχε οργανικές τέσσερις Μοίρες Καταδρομών, μονάδες επιπέδου τάγματος.
"Η πρώτη ήταν η 31 Μοίρα Καταδρομών, στην περιοχή Λευκωσίας. Ήταν η πρώτη Μοίρα η οποία συγκροτήθηκε τον Ιούλιο του 1964, με διοικητή τον ταγματάρχη Γεώργιο Καρούσο.
Ήταν αυτή η μονάδα, η οποία κατέλαβε το ύψωμα Λωρόβουνο, στις 7 Αυγούστου 1964, στο πλαίσιο των επιχειρήσεων της Εθνικής Φρουράς, στην περιοχή Τηλλυρίας. Είχε εκεί και τους πρώτους νεκρούς της. Τον Ελλαδίτη υπολοχαγό Νικόλαο Παπαγεωργίου και δύο Κυπρίους καταδρομείς. Συμμετείχε η 31 Μοίρα και στην επιχείρηση της Κοφίνου το 1967.
Η δεύτερη Μοίρα ήταν η 32 Μοίρα Καταδρομών, με έδρα το μοναστήρι του Αγίου Χρυσοστόμου, στον Πενταδάκτυλο. Συγκροτήθηκε τον Σεπτέμβριο του 1964. Θεωρούνταν η καλύτερη Μονάδα Καταδρομών της Κύπρου, και είχε συμβάλει αποφασιστικά στην καταστολή της Τ/Κυπριακής ανταρσίας στο χωριό Κοφίνου το 1967.
Η τρίτη Μοίρα ήταν η 33 Μοίρα Καταδρομών. Συγκροτήθηκε τον Απρίλιο του 1965 και έδρευε στο Πέλλα-Πάις, κοντά στην Κερύνεια.
Η 34 Μοίρα Καταδρομών συγκροτήθηκε τον Δεκέμβριο του 1973, και ήταν εξ ολοκλήρου επιστρατευομένη, με έδρα στην Αθαλάσσα Λευκωσίας."
"Η πρώτη ήταν η 31 Μοίρα Καταδρομών, στην περιοχή Λευκωσίας. Ήταν η πρώτη Μοίρα η οποία συγκροτήθηκε τον Ιούλιο του 1964, με διοικητή τον ταγματάρχη Γεώργιο Καρούσο.
Ήταν αυτή η μονάδα, η οποία κατέλαβε το ύψωμα Λωρόβουνο, στις 7 Αυγούστου 1964, στο πλαίσιο των επιχειρήσεων της Εθνικής Φρουράς, στην περιοχή Τηλλυρίας. Είχε εκεί και τους πρώτους νεκρούς της. Τον Ελλαδίτη υπολοχαγό Νικόλαο Παπαγεωργίου και δύο Κυπρίους καταδρομείς. Συμμετείχε η 31 Μοίρα και στην επιχείρηση της Κοφίνου το 1967.
Η δεύτερη Μοίρα ήταν η 32 Μοίρα Καταδρομών, με έδρα το μοναστήρι του Αγίου Χρυσοστόμου, στον Πενταδάκτυλο. Συγκροτήθηκε τον Σεπτέμβριο του 1964. Θεωρούνταν η καλύτερη Μονάδα Καταδρομών της Κύπρου, και είχε συμβάλει αποφασιστικά στην καταστολή της Τ/Κυπριακής ανταρσίας στο χωριό Κοφίνου το 1967.
Η τρίτη Μοίρα ήταν η 33 Μοίρα Καταδρομών. Συγκροτήθηκε τον Απρίλιο του 1965 και έδρευε στο Πέλλα-Πάις, κοντά στην Κερύνεια.
Η 34 Μοίρα Καταδρομών συγκροτήθηκε τον Δεκέμβριο του 1973, και ήταν εξ ολοκλήρου επιστρατευομένη, με έδρα στην Αθαλάσσα Λευκωσίας."
Η οργάνωση των Μονάδων Καταδρομών της Κύπρου στηριζόταν στα πρότυπα των Μοιρών Καταδρομών του ελληνικού στρατού. Περιελάμβανε Διοίκηση-Επιτελείο, λόχο υποστηρίξεως (με βαρέα όπλα πεζικού), - Διοικητικής Μερίμνης, και τρεις λόχους κρούσεως. Δύναμη ειρηνικής περιόδου 200 άνδρες, για να φθάσει στους 320 με την επιστράτευση.
"Ο διοικητής, ο υποδιοικητής, οι διοικητές λόχων και 1 έως 2 ακόμη κατώτεροι αξιωματικοί ήταν Ελλαδίτες αξιωματικοί των Καταδρομών. Όλοι οι υπόλοιποι ήταν Κύπριοι.
Επειδή υπήρχε στενότητα στους βαθμούς του λοχαγού και υπολοχαγού, το Γενικό Επιτελείο Εθνικής Φρουράς (ΓΕΕΦ) είχε καθιερώσει την απόσπαση ενός υπολοχαγού πεζικού σε κάθε Μοίρα Καταδρομών, προκειμένου να καλύπτονται οι ανάγκες σε διοικητές λόχων. Φυσικά, οι αξιωματικοί αυτοί δεν είχαν στο ενεργητικό τους, ούτε τις εμπειρίες, ούτε τις εκπαιδεύσεις, ούτε το «πνεύμα» των Δυνάμεων Καταδρομών.
Οι συνθήκες διαβιώσεως και λειτουργίας των μονάδων ήταν αξιοπρεπείς, με υγιεινό στρατωνισμό, με καλόν ιματισμό και στολές παραλλαγής, με καλό συσσίτιο και με αξιόπιστα μέσα κινήσεως.
Κωμικοτραγική, όμως, ήταν η κατάσταση στον τομέα του οπλισμού και της εξαρτύσεως:
- Ατομικά όπλα, οπλοπολυβόλα και πολυβόλα του Β´ παγκοσμίου πολέμου και παλαιότερα, διαφόρων τύπων και διαμετρημάτων, αγγλικής, αμερικανικής ή άλλης κατασκευής και προελεύσεως.
- Αντιαρματικοί εκτοξευτές των 57 χιλιοστών και των 2,36 ιντσών, ενώ κάπου υπήρχε και ένα μπαζούκας των 3,5 ιντσών.
- Όλμοι 81 και 60 χιλιοστών, διαφόρων προελεύσεων.
- Κράνη, αγγλικού τύπου, του περασμένου πολέμου.
- Εξαρτύσεις, πυξίδες, υδροδοχεία, διόπτρες και άλλα παρελκόμενα, διαφόρων προελεύσεων, της εποχής του μεσοπολέμου ή ακόμη παλαιότερα.
- Σακίδια διαφόρων τύπων, αγγλικά, αμερικανικά, τύπου αστυνομίας, ακόμη και πολιτικού τύπου, (ταξιδιωτικοί σάκοι).
Διέθεταν συμπληρωμένα τα προβλεπόμενα από τα σχέδια διοικητικής μερίμνης αποθέματα τροφίμων, καυσίμων και πυρομαχικών. Σε κάποια είδη πυρομαχικών, κυρίως όλμων, αντιμετώπιζαν πρόβλημα αξιοπιστίας, δεδομένου ότι ανήκαν σε πολύ παλαιές μερίδες.
Ειδικότερα, εις ό,τι είχε να κάμει με τον οπλισμό, υπήρχαν ασφαλισμένα στο στρατόπεδο της ΕΛΔΥΚ καινουργή ατομικά τυφέκια, οπλοπολυβόλα και πολυβόλα, βελγικής κατασκευής FN, για το σύνολο του προσωπικού, στα οποία το προσωπικό είχε εκπαιδευθεί, και τα οποία θα χορηγούνταν με την κήρυξη κάποιου μέτρου συναγερμού. Όπως εξελίχθηκαν τα πράγματα, όσα από τα όπλα αυτά γλίτωσαν την λεηλασία, χορηγήθηκαν «κατόπιν εορτής».
Η εκπαίδευση των Μονάδων παρά τις παραπάνω ελλείψεις και ιδιομορφίες, ήταν πολύ υψηλού επιπέδου. Τα προγράμματα εκπαιδεύσεως, καθώς και η εσωτερική λειτουργία, ήταν πανομοιότυπα με αυτά των Ελλαδικών Μονάδων Καταδρομών. Όμως, δραματική ήταν η έλλειψη πυρομαχικών εκπαιδεύσεως. Πήγαινε δηλαδή η Μονάδα στο πεδίο βολής, για να βάλει ο εκπαιδευόμενος 1-2 σφαίρες, αριθμό δηλαδή ανεπαρκή ακόμη και για δοκιμή ή ρύθμιση των όπλων. Τα ίδια και χειρότερα στα βαρέα όπλα.
Παρά τις αντικειμενικές δυσκολίες, οι Μοίρες Καταδρομών της Κύπρου δεν είχαν τίποτε να ζηλέψουν από τις Μοίρες Καταδρομών του Ελληνικού Στρατού. Μέσα σε λίγα χρόνια από της συγκροτήσεώς τους, χάρις στις άοκνες προσπάθειες των Ελλαδιτών καταδρομέων αξιωματικών, οι οποίοι τις στελέχωναν, είχαν αποκτήσει αξιοθαύμαστο «πνεύμα μονάδος» και «καταδρομικό πνεύμα». Ήταν μονάδες υψηλού βαθμού πειθαρχίας, ηθικού και εκπαιδεύσεως. Ήταν η προέκταση των θρυλικών ΛΟΚ της Ελλάδος στη Κύπρο"
"Ευτυχώς, χάρις στην άψογη διαγωγή των Ελλαδιτών αξιωματικών και στο ακατανίκητο «καταδρομικό πνεύμα», οι Μονάδες Καταδρομών κρατήθηκαν στο ύψος τους. Ποτέ δεν χαλάρωσαν την πειθαρχία τους. Ποτέ δεν παραμέλησαν την εκπαίδευσή τους. Ποτέ δεν σταμάτησαν να δοκιμάζουν τα σχέδιά τους. Κατά τακτά χρονικά διαστήματα έκαναν λεπτομερείς αναγνωρίσεις εδάφους και ασκήσεις και δοκιμές στους πραγματικούς χώρους των σχεδίων τους, όπου αυτό ήταν εφικτό, ή σε παρόμοια, με αυτούς τους χώρους, εδάφη."
Το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου
"Οι Μονάδες Καταδρομών δυστυχώς, σήκωσαν το κύριο βάρος του αδελφοκτόνου πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου 1974.
Το εγχείρημα παρουσιάστηκε στους καταδρομείς και χαρακτηρίστηκε, ως κανονική στρατιωτική επιχείρηση, διαταχθείσα από το Ελληνικό Αρχηγείο Ενόπλων Δυνάμεων, χωρίς να υπάρξουν συνωμοτικές μυήσεις, ενώ ουδέποτε ετέθη θέμα επιλογής για την συμμετοχή.
Σε ένα τραγικό 2ωρο εμφυλίου σπαραγμού, στο Προεδρικό Μέγαρο και στο στρατόπεδο του Εφεδρικού Σώματος της Αστυνομίας, εκεί στις εγκαταστάσεις του Ραδιοφωνικού Ιδρύματος Κύπρου (ΡΙΚ), οι αντίπαλοι σακατεύτηκαν εκατέρωθεν:
· Η 31 Μοίρα Καταδρομών είχε 9 νεκρούς, μεταξύ των οποίων ο υποδιοικητής της, ταγματάρχης Χαράλαμπος Χωλίδης, και και 30 τραυματίες, μεταξύ των οποίων ο διοικητής της, ο ταγματάρχης Κωνσταντίνος Ραφτόπουλος. Έτσι, η Μοίρα έμεινε ακέφαλη.
· Η 32 Μοίρα είχε 12 νεκρούς (ένας ελλαδίτης αξιωματικός, ο λοχαγός Θεόδωρος. Ροκκάς) και 22 τραυματίες μεταξύ των οποίων 3 ελλαδίτες αξιωματικοί.
· Η 33 Μοίρα είχε μικρότερη εμπλοκή και μικρές απώλειες (7 τραυματίες).
Πέραν των τρομακτικών απωλειών σε προσωπικό, οι Μονάδες υπέστησαν σημαντικές ζημίες σε κρίσιμα υλικά (κυρίως σε σταθμούς ασυρμάτου), τα οποία δεν κατόρθωσαν να αναπληρώσουν. Οι συνέπειες των απωλειών και ζημιών αυτών ήταν πολύ βαριές, όπως φάνηκε κατά την αντιμετώπιση της τουρκικής εισβολής. Οι λόχοι είχαν απομείνει με δύναμη 40 ανδρών ο καθένας."
Το εγχείρημα παρουσιάστηκε στους καταδρομείς και χαρακτηρίστηκε, ως κανονική στρατιωτική επιχείρηση, διαταχθείσα από το Ελληνικό Αρχηγείο Ενόπλων Δυνάμεων, χωρίς να υπάρξουν συνωμοτικές μυήσεις, ενώ ουδέποτε ετέθη θέμα επιλογής για την συμμετοχή.
Σε ένα τραγικό 2ωρο εμφυλίου σπαραγμού, στο Προεδρικό Μέγαρο και στο στρατόπεδο του Εφεδρικού Σώματος της Αστυνομίας, εκεί στις εγκαταστάσεις του Ραδιοφωνικού Ιδρύματος Κύπρου (ΡΙΚ), οι αντίπαλοι σακατεύτηκαν εκατέρωθεν:
· Η 31 Μοίρα Καταδρομών είχε 9 νεκρούς, μεταξύ των οποίων ο υποδιοικητής της, ταγματάρχης Χαράλαμπος Χωλίδης, και και 30 τραυματίες, μεταξύ των οποίων ο διοικητής της, ο ταγματάρχης Κωνσταντίνος Ραφτόπουλος. Έτσι, η Μοίρα έμεινε ακέφαλη.
· Η 32 Μοίρα είχε 12 νεκρούς (ένας ελλαδίτης αξιωματικός, ο λοχαγός Θεόδωρος. Ροκκάς) και 22 τραυματίες μεταξύ των οποίων 3 ελλαδίτες αξιωματικοί.
· Η 33 Μοίρα είχε μικρότερη εμπλοκή και μικρές απώλειες (7 τραυματίες).
Πέραν των τρομακτικών απωλειών σε προσωπικό, οι Μονάδες υπέστησαν σημαντικές ζημίες σε κρίσιμα υλικά (κυρίως σε σταθμούς ασυρμάτου), τα οποία δεν κατόρθωσαν να αναπληρώσουν. Οι συνέπειες των απωλειών και ζημιών αυτών ήταν πολύ βαριές, όπως φάνηκε κατά την αντιμετώπιση της τουρκικής εισβολής. Οι λόχοι είχαν απομείνει με δύναμη 40 ανδρών ο καθένας."
Η Τουρκική εισβολή
Έφθασε το βράδυ της 19ης Ιουλίου. Ο Τουρκικός στόλος αναπτύσσονταν στα ανοιχτά της Κερυνείας. Θορυβημένοι από την έντονη φημολογία «οι Τούρκοι στην Κερύνεια», οι πολίτες έφευγαν προς ασφαλείς περιοχές. Τα ξένα Μέσα Μαζικής Ενημερώσεως μετέδιδαν πληροφορίες και εκτιμήσεις περί επικείμενης Τουρκικής εισβολής στην Κύπρο.
Η Εθνική Φρουρά, ζούσε στον κόσμο της. Θεωρούσε, βασιζόμενη στις διαβεβαιώσεις του Αμερικανού διαμεσολαβητού Σίσκο, ότι η όλη κινητοποίηση των τουρκικών δυνάμεων, ήταν μια απλή επίδειξη δύναμης και τίποτε παραπάνω. Ως εκ τούτου, δεν κήρυξε κανένα μέτρο συναγερμού. Έτσι, το βράδυ της 19 Ιουλίου 1974, έστειλε τους ανήσυχους αξιωματικούς που είχαν συγκεντρωθεί στο ΓΕΕΦ για λήψη πληροφοριών και οδηγιών, «να πάνε για ύπνο»!
Από το πρώτο φως της 20ής Ιουλίου, η Τουρκία ξεκίνησε την επιχείρηση «Αττίλας». Ήταν μια κλασική αποβατική επιχείρηση στο Πεντεμίλι, δυτικώς Κερυνείας, σε συνδυασμό με αεραποβατική και αεροκίνητη επιχείρηση στον Τ/Κυπριακό θύλακα Κιόνελι-Λευκωσίας.
"Οι εισβάλλουσες τουρκικές επίλεκτες δυνάμεις αποτελούνταν από μια ταξιαρχία Καταδρομών και μια ταξιαρχία αλεξιπτωτιστών, των τεσσάρων ταγμάτων η κάθε μία εξοπλισμένες με σύγχρονο για την εποχή τους εξοπλισμό (τυφέκια G3 και πολυβόλα MG3 των 7,62 χιλ.)"
 |
| Τουρκικοί θύλακες προ της εισβολής |
Οι Τουρκοκύπριοι, είχαν δουλέψει στο ενδιάμεσο διάστημα της 10ετίας του '60 και είχαν δημιουργήσει δικούς τους θύλακες σε κρίσιμα εδαφικά σημεία του νησιού, όπως φαίνεται στον χάρτη παραπάνω. Αυτοί οι θύλακες ενισχύθηκαν με Τούρκους καταδρομείς και αλεξιπτωτιστές.
Τα κρισιμότερα ήταν οι διαβάσεις στον Πενταδάκτυλο, που ένωνα το βόρειο κομμάτι του νησιού και την πόλη της Κερύνειας με το εσωτερικό και την Λευκωσία. Μεγάλης σπουδαιότητας ήταν η διάβαση της Αγύρτας ή του Αγ. Ιλαρίωνα.
"Η Κύπρος και η Ελλάδα αιφνιδιάστηκαν ολοκληρωτικά. Οι μονάδες δεν πρόφθασαν να καταλάβουν εγκαίρως τις προβλεπόμενες από τα σχέδια θέσεις τους, και κατά μείζονα λόγο, δεν πρόφθασαν να επιστρατευθούν.
Κάποιες αξιόλογες μονάδες, κινούμενες για τις θέσεις τους ημέρα-μεσημέρι, διαλύθηκαν από την τουρκική αεροπορία, η οποία αλώνιζε ανενόχλητη στους Κυπριακούς αιθέρες.
Το αιφνιδιασμένο ΓΕΕΦ, εφήρμοσε κάποια σχέδια, εκτός τόπου και χρόνου. Αντί να επιπέσουν στο προγεφύρωμα, εκεί που πάταγε ο τουρκικός τροχός και η ερπύστρια και να τους διαλύσουν πριν προλάβουν να κατέβουν, οι πολύ αξιόλογες εφεδρείες του, (καταδρομείς, τεθωρακισμένα, ΕΛΔΥΚ) αναλώθηκαν στην εκκαθάριση του θύλακα Κιόνελι-Λευκωσίας και της διαβάσεως Αγύρτας, την νύχτα 20/21 Ιουλίου 1974."
Σχέδιο "ΛΑΒΙΔΑ"
Η Διοίκηση Δυνάμεων Καταδρομών Κύπρου, εφάρμοσε το σχέδιο «Λαβίδα», το οποίο προέβλεπε την εκτέλεση νυχτερινής καταδρομικής επιχειρήσεως, για την κατάληψη της διαβάσεως Αγύρτας, με σκοπό την παρεμπόδιση της συνένωσης των τουρκικών αποβατικών στρατευμάτων της Κερύνειας, με τις αντίστοιχες δυνάμεις του τουρκικού αεροπρογεφυρώματος που είχε δημιουργηθεί στον τουρκοκυπριακό θύλακα του Κιόνελι, μετά από τη ρίψη Τούρκων αλεξιπτωτιστών και την προσγείωση ελικοπτέρων, που μετέφεραν Τούρκους καταδρομείς.
Σημειωτέον ότι τα υψώματα της παραπάνω διάβασης, τα κατείχαν Τουρκοκύπριοι, ενισχυμένοι πλέον και με Τούρκους καταδρομείς.
"Σύμφωνα με το σχέδιο, η 31 Μοίρα Καταδρομών έπρεπε να καταλάβει το ύψωμα Κοτζά-Καγιά, αμέσως νοτίως του φρουρίου του Αγίου Ιλαρίωνος επί του Πενταδακτύλου, το οποίο ελέγχει εκ δυσμών την διάβαση.
Το άλλο σκέλος της διαβάσεως, δηλαδή εξ ανατολών προς δυσμάς, είχε ανατεθεί στην 32 Μοίρα, με αντικειμενικόν σκοπό το ύψωμα Άσπρη Μούττη.
Στην βόρεια έξοδο της διαβάσεως, με αντικειμενικόν σκοπό το ύψωμα Πετρομούθια, θα ενεργούσε η 33 Μοίρα Καταδρομών.
Νοτίως της Άσπρης Μούττης, θα ενεργούσε η επιστρατευομένη 34 Μοίρα, με αντικειμενικόν σκοπό το ύψωμα 296, κοντά στην Αγύρτα.
Ως πιθανή ώρα «Κ», δηλαδή ώρα κρούσεως, είχε ορισθεί η 23.00 ώρα."
Η εχθρική δύναμη σε κάθε αντικειμενικό σκοπό ανερχόταν περίπου σε μειωμένο τάγμα.(200 με 300 άνδρες περίπου)
Σύμφωνα με τον γενικότερο σχεδιασμό, μετά την κατάληψη των υψωμάτων, θα γινόταν αντικατάσταση των Μοιρών Καταδρομών από ισάριθμα τάγματα πεζικού, προκειμένου οι καταδρομείς να αναλάβουν άλλες αποστολές.
"Σκορπισμένες όπως βρέθηκαν, φρουρώντας διάφορα νευραλγικά σημεία της Λευκωσίας, αλλά και σακατεμένες από τις βαριές απώλειες του πραξικοπήματος, οι Μονάδες συγκεντρώθηκαν άρον-άρον και ετοιμάσθηκαν όπως-όπως, προκειμένου να ανταποκριθούν στην αποστολή τους. Κινούμενες ημέρα-μεσημέρι, αλλού βαλλόμενες με όλμους και αντιαρματικά και αλλού διωκόμενες από την τουρκική αεροπορία, κατόρθωσαν και έφθασαν συγκροτημένες στους χώρους εξορμήσεώς τους. Από εκεί και πέρα, η κάθε Μονάδα έγραφε την δική της ιστορία. Ήταν η πρώτη φορά που θα αναμετρούνταν με τις Τ/Κυπριακές δυνάμεις των υψωμάτων της διαβάσεως Αγύρτας, αλλά και με τις επίλεκτες μονάδες καταδρομών και αλεξιπτωτιστών του τουρκικού στρατού, οι οποίες, εν τω μεταξύ, τις ενίσχυσαν."
Η εχθρική δύναμη σε κάθε αντικειμενικό σκοπό ανερχόταν περίπου σε μειωμένο τάγμα.(200 με 300 άνδρες περίπου)
"Η 31 Μοίρα Καταδρομών, με διοικητή τον ταγματάρχη Αλέξανδρο Μανιάτη ο οποίος σημειωτέον, ανέλαβε την διοίκηση αργά το απόγευμα της 19ης Ιουλίου, σχεδίασε και εξετέλεσε, κατά τρόπον υποδειγματικό, την επιχείρηση καταλήψεως του υψώματος Κοτζά-Καγιά."
 |
"Τα εύστοχα πυρά του λόχου υποστηρίξεως, από την βάση πυρός, ανάγκασαν τους Τ/Κυπρίους να εγκαταλείψουν τις αμυντικές θέσεις τους και να συγκεντρωθούν μέσα στις εγκαταστάσεις τους, σε έναν αυχενίσκο, στην κορυφή του υψώματος. Εκεί κατελήφθησαν εξ απήνης και έπαθαν αυτό που δεν φαντάζονταν.
Με τον διοικητή της Μοίρας στην πρώτη γραμμή, και με τους λόχους κρούσεως των υπολοχαγών Ηλία Γλεντζέ και Αθανασίου Γαληνού σε πρωταγωνιστικόν ρόλο, οι Τ/Κύπριοι και οι επίλεκτοι του τουρκικού στρατού έπαθαν μεγάλο χαλασμό. Κάποιοι μιλούν για 100-150 νεκρούς. Κάποιοι, για ακόμη περισσότερους. Οι Τούρκοι θα θυμούνται οδυνηρά την μάχη του Κοτζά-Καγιά.
Η Μοίρα σταθεροποιήθηκε στο ύψωμα και απέκρουσε επιτυχώς κάποιες απόπειρες αντεπιθέσεων. Παρά τα ανυπέρβλητα προβλήματα στις επικοινωνίες, η 31 Μοίρα Καταδρομών έφερε εις πέρας την αποστολή της, με ακριβό τίμημα έναν νεκρό καταδρομέα και λίγους ελαφρά τραυματίες."
ανέφερε ο στρατηγός Σταμάτης, τότε Λοχαγός και διοικητής του Λόχου Υποστηρίξεως-ΔΜ της Μοίρας.
Ο 13 Λόχος Κρούσεως της 31 Μοίρας, αποδυναμωμένος σε προσωπικό, λόγω του πραξικοπήματος, είχε στο μεταξύ μερικώς αναπληρωθεί με επιστράτους προετοιμάσθηκε, έλαβε την διαταγή επιχειρήσεων από τον διοικητή του (τον τότε υπολοχαγό Γλεντζέ), και κινήθηκε προς τον στόχο του που ήταν ένας σταθμός επικοινωνιών φυλασσόμενος από Τούρκους Καταδρομείς. Διηγείται ο δεύτερος ομιλητής, Στρατηγός Γλεντζές:
"Ξεκινήσαμε για τον στόχο μας από ένα ορεινό δρομολόγιο. Είχα πει σε όλους να πάρουν μαζί τους όσες σφαίρες μπορούν να κουβαλήσουν και νερό! Τίποτα άλλο! Μπροστά είχα τοποθετήσει έναν έφεδρο Κύπριο αξιωματικό, για να κατευθύνει το τμήμα. Έπρεπε να κάνουμε την προσβολή στις 11 το βράδυ που είχε ορισθεί ως ώρα "Κ". Όπως ανεβαίναμε το βουνό από το δρομολόγιο που είχαμε επιλέξει, κατάλαβα ότι ο λόχος σταμάτησε. Αναρωτήθηκα τι γίνεται! Προχωράω μπροστά για δω και φτάνω τον έφεδρο αξιωματικό. "Τί έγινε;" τον ρωτάω. "Εν και ξέρω που να πάω!" μου απαντάει. Μου ανέβηκε το αίμα στο κεφάλι! Για μια στιγμή θύμωσα πολύ μαζί του. Μετά όμως, σκέφτηκα ότι ήταν ένας νέος καταδρομέας, χωρίς τις δικές μου γνώσεις και την εκπαίδευση. Πετάω τους κανονισμούς, που έλεγαν ότι ο διοικητής του τμήματος μένει λίγο πιο πίσω για να διοικεί το τμήμα και κάνω ότι μου λέει η καρδιά μου. Μπαίνω μπροστά!
"Καθώς ανεβαίναμε, ακούω θόρυβο μηχανής! Λέω καλά πάμε! προχωράμε λίγο παραπάνω και βλέπω την κεραία. Δίνω εντολή στο Λόχο να περιμένει και ανεβαίνω τα τελευταία 50 μέτρα μόνος μου για να κάνω αναγνώριση..."
 |
| Κίνηση του 13 ΛΚ προς τον στόχο τους το βράδυ της 20/21 Ιουλίου 1974 |
Στη συνέχεια βαθιά συγκινημένος, έκανε περιγραφή της κρούσης, την εξουδετέρωση των σκοπών από τον ίδιο, την σύλληψη των 8 Τούρκων του φυλακίου και την καταστροφή της κεραίας, που όπως διαπιστώθηκε αργότερα, ήταν βασικός σταθμός επικοινωνίας, των Τ/Κυπρίων και των τουρκικών στρατευμάτων με το Στρατηγείο τους στην Τουρκία. Οι φωτιές των θάμνων και της γύρω βλάστησης από τα βλήματα όλμων και πυροβολικού που έβαλαν για υποστήριξη της ενέργειας, είχαν ανεβάσει τη θερμοκρασία πολύ! Ή κατανάλωση και η έλλειψη νερού μεγάλη! Την λύση την βρήκαν, πίνοντας νερό από τα βαρέλια πυρασφάλειας του φυλακίου.
"Βγάλαμε το στρώμα πετρελαίου που είχαν ρίξει για τα κουνούπια, ήπια πρώτος εγώ για να δω αν υπάρχει κάτι που θα προκαλούσε πρόβλημα στους άνδρες μου και μετά τους παρακίνησα όλους να πιουν και να γεμίσουν τα παγούρια τους. Έτσι λύσαμε το πρόβλημα της δίψας" αφηγήθηκε ο στρατηγός Γλεντζές.
Οι Τούρκοι προσπαθούν να ανακαταλάβουν τον σταθμό, με τάγμα καταδρομών, όπως αναφέρουν οι ίδιοι. Ο λόχος του Γλεντζέ, εγκαθίσταται ενεδρευτικά μέσα στη νύκτα και αρχίζει να τους κτυπά, ενώ οι Τούρκοι ανέβαιναν με αυτοκίνητα από το δρόμο.
Αρχίζουν οι επανειλημμένες επιθέσεις των Τούρκων και οι απωθήσεις από τα πυρά των Ελλήνων, μέχρι της εξάντλησης των πυρομαχικών τους. Ακολουθεί η αποχώρηση αφού ρίπτονται χειροβομβίδες και αφήνονται παγιδεύσεις που τοποθετεί ο ίδιος ο Γλεντζές για να καθυστερήσει τον αντίπαλο. Πάνω από 60 νεκρούς είχαν εκεί οι Τούρκοι.
"Μισή ώρα περίπου πριν τα μεσάνυχτα ο διοικητής του τουρκοκυπριακού τάγματος που βρισκόταν πάνω στο Κοτζάκαγια έφτασε τρέχοντας στις θέσεις μας και άρχισε να κραυγάζει έντρομος ότι το ύψωμα είχε καταληφθεί από Έλληνες κομάντος, οι οποίοι επιτέθηκαν ξαφνικά μέσα στη νύχτα από δυτικά και ανατολικά, και μας εκλιπαρούσε να αντεπιτεθούμε αμέσως. Τόσο το τάγμα μας όσο και το στρατηγείο που είχε εγκαταστήσει στο Πογάζι, πολύ κοντά στο Κοτζάκαγια, ο επικεφαλής όλων των αποβιβασθέντων τουρκικών δυνάμεων, αντιστράτηγος Νουρετίν Ερσίν, απειλούνταν ευθέως με περικύκλωση. Επικοινωνία με το στρατηγείο δεν υπήρχε..." αφηγείται ο απόστρατος πλέον Τούρκος αξιωματικός των Καταδρομών Χαλούκ Οστουγκέν, ο οποίος έκανε την αντεπίθεση, σε βιβλίο που ο ίδιος εξέδωσε πριν από λίγα χρόνια, με τον τίτλο: "1ο Τάγμα Καταδρομών Κύπρος 1974". Συνεχίζει:
«Ο διοικητής μου διέταξε τον 1ο λόχο μας να επιτεθεί για να ανακαταλάβει το ύψωμα. Κατά την έναρξη της αντεπίθεσης, λίγο μετά τα μεσάνυχτα, σκοτώθηκε ο υπολοχαγός Ογκούζ Γενέρ και τότε ανέλαβα τη διοίκηση και αυτού του λόχου. Με τους δύο λόχους και με έναν ακόμα να μας υποστηρίζει, αντεπιτεθήκαμε και ακολούθησε σφοδρή μάχη, σώμα με σώμα, η οποία διήρκεσε περίπου δέκα ώρες. Τελικά απωθήσαμε τους αντιπάλους μας και καταλάβαμε το ύψωμα το πρωί της 21ης Ιουλίου».
Η εκτίμησή τους ήταν ότι είχαν να αντιμετωπίσουν 700 Έλληνοκύπριους καταδρομείς!! Η πραγματικότητα βέβαια ήταν τελείως διαφορετική! Δεν απώθησαν κανέναν! Οι Έλληνες καταδρομείς αποχώρησαν μετά από διαταγή αφού σώθηκαν τα πυρομαχικά και δεν υπήρχε πιθανότητα αντικατάστασης, ενώ η τουρκική αεροπορία την ημέρα, έκανε ό,τι ήθελε ανενόχλητη!
Ο τρίτος ομιλητής, ο Στρατηγός Γαληνός, που τότε ήταν υπολοχαγός και διοικητής του 11 Λόχου Κρούσεως, περιγράφει με τον δικό του τρόπο την μάχη που έδωσαν στο Κοτζάκαγια:
"Αντικειμενικός σκοπός του λόχου μου ήταν το δυτικό τμήμα του υψώματος Κοτζά Καγιά, ακριβώς απέναντι από την Αετοφωλιά, απ’ την οποία κάναμε τις αναγνωρίσεις μας, τόσο κατά τον καιρό της ειρήνης, όσο και από την άφιξή μας για την εφαρμογή του σχεδίου. Η πλευρά αυτή του υψώματος ήταν οργανωμένη με μεγάλο αριθμό πολυβολείων και άλλων έργων. Λίγο ψηλότερα υπήρχαν κτίριο λόχου και άλλες βοηθητικές εγκαταστάσεις. Σύμφωνα με το σχέδιο, ο λόχος μου έπρεπε να φθάσει, χωρίς να γίνει αντιληπτός, ανατολικά και ψηλότερα από αυτές τις εγκαταστάσεις και στη συνέχεια να στραφεί προς δυσμάς και την προκαθορισμένη ώρα να εκτοξεύσει έφοδο, να καταστρέψει τον εγκατεστημένο εκεί εχθρό και να καταλάβει το τμήμα εκείνο του υψώματος.
Κατά τη φάση της διείσδυσης ο λόχος μου ήταν τελευταίος. Μαζί μας ήταν και ο Διοικητής της Μοίρας. Από τις αναγνωρίσεις, που προηγήθηκαν, είχα υπολογίσει το σημείο από το οποίο εγκαταλείψαμε το δασικό δρόμο και στραφήκαμε προς νότο για να ανηφορίσουμε προς τον αντικειμενικό μας σκοπό. Ως σημεία συσχετίσεως για τον προσανατολισμό μου είχα τις πυρκαγιές που είχαν εκδηλωθεί στο δάσος από τις βολές της ορειβατικής πυροβολαρχίας, η οποία μας υποστήριζε. Δεν υπήρχε σεληνόφως, η σελήνη ήταν μόλις 2 ημερών.
Γρήγορα όμως η όρασή μας προσαρμόστηκε στο αστρικό φως και μπορούσαμε να διακρίνουμε τα βατά σημεία ανάμεσα στα βράχια, τα δένδρα και τους θάμνους. Φθάσαμε έτσι κοντά στη ράχη του υψώματος, όπου ανακόψαμε την κίνησή μας για να προβώ σε αναγνώριση μέχρι να πλησιάσει η ώρα κρούσεως. Είχαμε φθάσει στο επιθυμητό σημείο. Μπροστά μας, πάνω ακριβώς στη ράχη υπήρχε χωματόδρομος, που έρχονταν από τα ανατολικά και άρχιζε να κατηφορίζει προς τις εγκαταστάσεις του αντικειμενικού μας σκοπού. Πλησιάσαμε στο συρματόπλεγμα των εγκαταστάσεων και πήραμε θέσεις για την εκτόξευση της εφόδου μας.
Στις 23.00 ο Διοικητής έριξε την πρώτη από τις 2 πράσινες φωτοβολίδες, που ήταν το συνθηματικό άρσεως των πυρών υποστηρίξεως. Όταν επιχείρησε να ρίξει τη δεύτερη, αυτή σφήνωσε στη θαλάμη, γιατί ήταν φουσκωμένη και ούτε έμπαινε ούτε έβγαινε από το πιστόλι. «Και τώρα τι θα κάνουμε;» μου λέει ο Διοικητής. «Τώρα θα κάνουμε έφοδο και ότι γίνει. Πιστεύω ότι ο Σταμάτης θα καταλάβει και θα σταματήσει τα πυρά.» του απάντησα και διέταξα έφοδο.
Η έφοδος άρχισε με κραυγές «αέρα» και πυροβολισμούς και εξελίχθηκε χωρίς πρόβλημα μέχρι που φθάσαμε στις σειρές των πολυβολείων. Στο κτίριο και στις λοιπές εγκαταστάσεις δεν υπήρχε προσωπικό. Ήταν όλοι στα πολυβολεία και στις θέσεις μάχης. Όσο διαρκούσε η έφοδος, ακουγόταν από χαμηλά, δυτικά από τα πολυβολεία, μια σφυρίχτρα που σφύριζε συνθηματικά. Υποθέτω ότι καλούσε τους Τούρκους σε αποχώρηση προς την Αγύρτα. Καταλάβαμε σχεδόν χωρίς αντίσταση όλη την οργανωμένη αμυντικά τοποθεσία...."
Ακολούθησε αναδιοργάνωση, έρευνα των αμυντικών θέσεων των Τούρκων και των πολυβολείων που είχαν κατασκευάσει και αμυντική περιμετρική εγκατάσταση. Από το φρούριο του Αγ. Ιλαρίωνα οι Τούρκοι πυροβολούσαν χωρίς αποτέλεσμα, αφού η απόσταση ήταν μεγαλύτερη (1000 με 1200 μέτρα) από το ωφέλιμο βεληνεκές των τυφεκίων τους.
Την άλλη ημέρα όμως, 21 Ιουλίου 1974, αφού διαπιστώθηκε ότι δεν θα ερχόταν δύναμη αντικατάστασης, ο διοικητής τους, κατόπιν οδηγιών της Διοίκησης Δυνάμεων Καταδρομών, διέταξε την αποχώρηση, για να αποφύγει τον κίνδυνο πλήρους καταστροφής τους από την πολεμική τουρκική αεροπορία και τις μαζικές αντεπιθέσεις των Τούρκων.
"Η αντικατάσταση αυτή όμως δεν έγινε ποτέ. Αντίθετα, μετά από λίγο, ο Διοικητής της Μοίρας πήρε διαταγή από το Διοικητή Καταδρομών, μέσω του μοναδικού ασυρμάτου που διαθέταμε, να αποχωρήσουμε στις φίλιες γραμμές. Τη διαταγή αυτή διαβίβασε με αγγελιοφόρους και στους δύο άλλους λόχους που βρίσκονταν ανατολικότερα. Έτσι με βαριά καρδιά και με ένα τεράστιο «γιατί;» πήραμε το δρόμο της επιστροφής, η οποία εξελίχθηκε χωρίς συμβάντα. Συγκεντρωθήκαμε στον Προφήτη Ηλία, όπου ανασυγκροτηθήκαμε, ανεφοδιαστήκαμε, αναπαυθήκαμε και διανυκτερεύσαμε.",ανέφερε ο στρατηγός Γαληνός, του οποίου ο λόχος την επόμενη ημέρα έλαβε διαταγή ενισχύσεως μονάδος πεζικού στην περιοχή Λαπήθου και Καραβά, που είχε υποστεί μεγάλες απώλειες από τις αεροπορικές προσβολές.
Την σύμπτυξη της 31 Μοίρας, την κάλυψε ο λόχος του Γλεντζέ. Όταν άρχισαν οι Τούρκοι να κινούνται απειλητικά, ο 13 ΛΚ άρχισε τα δραστικά πυρά και τους ανάγκασε να υποχωρήσουν, για να επανέλθουν και πάλι μετά από λίγο! Αφηγείται ο στρατηγός Γλεντζές:
"Αφού είχαν αρχίσει να τελειώνουν τα πυρομαχικά μας, διέταξα τους άνδρες μου να απαγκιστρωθούν, κάποια στιγμή που δεν υπήρχε αντίδραση από τους Τούρκους, όπως είχαμε σχεδιάσει. Ένας καταδρομέας, πήγε να κατεβάσει την τουρκική σημαία από τον ιστό για να την πάρει σαν λάφυρο! Τους είπα να την αφήσουν εκεί, γιατί βλέποντάς την οι Τούρκοι πιλότοι, θα μας περνούσαν για δικούς τους και δεν θα μας κτυπούσαν! Έτσι και έγινε τελικά! Έμεινα εγώ πίσω με έναν ακόμη, για να παγιδεύσω με όσες χειροβομβίδες είχαν περισσέψει, ό,τι μπορούσα! Κτίρια, πόρτες, παράθυρα, όπλα, υλικά. Οι Τούρκοι άρχιζαν πάλι με προσοχή να μας πλησιάζουν. Με ειδοποιούν γι' αυτό και σιγά-σιγά ενώ παγίδευα έφευγα προς τα πίσω. "Μην ανησυχείτε" έλεγα στους δικούς μου. "Θα δείτε!"
Πράγματι, μόλις άρχισαν οι πρώτες παγιδεύσεις να σκάνε, οι Τούρκοι φοβήθηκαν και δεν μας ακολούθησαν. Εμείς αποχωρήσαμε ανενόχλητοι προς τον χώρο συγκέντρωσης της Μοίρας..." είπε ο στρατηγός Γλεντζές, ολοκληρώνοντας την εικόνα της μάχης του Κοτζάκαγια.
Είχε και κάτι ακόμα να πει. "Δεν ήξερα ότι από τον άλλο λόχο που είχε αποχωρήσει, έλειπε ένας καταδρομέας που είχε σκοτωθεί! Έτσι δεν ψάξαμε να τον βρούμε και να τον φέρουμε πίσω... Έμεινε εκεί, ανάμεσα στους σκοτωμένους Τούρκους στρατιώτες...Έπρεπε να το ξέραμε για να τον φέρουμε πίσω...."
Η 32 Μοίρα Καταδρομών, με διοικητή τον ταγματάρχη Ναπολέοντα Δαμασκηνό, και ελλιπώς στελεχωμένη πλέον σε Ελλαδίτες αξιωματικούς Καταδρομών, λόγω των απωλειών κατά το πραξικόπημα, προσέγγισε αθόρυβα το ύψωμα Άσπρη Μούττη, αιφνιδίασε τον εχθρό και κατέλαβε το ύψωμα με μικρή καθυστέρηση, διότι από τα πυρά είχαν πάρει φωτιά τα ξερά χόρτα και οι θάμνοι, γεγονός που δυσκόλευε την προσέγγιση.
"Το σχέδιο προέβλεπε να καταλάβω την Άσπρη Μούττη του όρους Πενταδάκτυλου που στη μία μεριά ήταν η ελληνική φρουρά και στην απέναντι η τουρκική. Επίσης το σχέδιο προέβλεπε μετά την κατάληψη του στόχου να αντικαταστήσει την Μοίρα μου ένα Τάγμα Πεζικού , το οποίο και δεν ήλθε .
Ξεκινούμε και όταν πλησιάζουμε στη μικρή κοιλαδίτσα στους πρόποδες της Άσπρης Μούττης, βλέπουμε να έρχεται μία Μοίρα Πυροβολικού για να ταχθεί στον χώρο αυτό. Της ανοίγουμε τον δρόμο για να περάσει η φάλαγγά της και εμείς ανεβήκαμε πάνω από τον δρόμο στην πλαγιά . Τότε εμφανίσθηκαν τρία (3) Α/Φ τούρκικα . Το ένα υπερίπτατο για αναχαίτιση τυχόν εχθρικών Α/Φ γι' αυτούς και τα άλλα δύο (2) εναλλάξ εξαπέλυον ρουκέτες και πολυβολισμούς. Η Μοίρα μου δεν είχε καμία απώλεια .
Η Μοίρα Πυροβολικού , από ότι μάθαμε είχε τέσσερεις (4) νεκρούς , από ανατροπή οχήματός της, στην προσπάθειά του με ελιγμούς , να αποφύγει τα πυρά των Α/Φ.
Στην συνέχεια ανεβήκαμε στην Άσπρη Μούτττη και συναντηθήκαμε με την φρουρά , με επικεφαλής τον έφεδρο Ανθλγό (ΠΖ) Βασίλειο Δούκα . Το απόγευμα της 20ης Ιουλίου 1974 πήρα διαταγή στις 23:00 το βράδυ να επιτεθούμε και να καταλάβουμε την Άσπρη Μούττη.
Πράγματι επιτεθήκαμε την ώρα αυτή, αλλά αργήσαμε λίγο να καταλάβουμε τον στόχο, διότι από τα πυρά είχαν πάρει φωτιά τα ξερά χόρτα και οι θάμνοι και μας δυσκόλεψε η προσέγγιση .
Το πρωί της 21ης Ιουλίου 1974 πήρα διαταγή να κατέβω με την Μοίρα στην Κυρήνεια , στην Βίλα Λαίδης, που ήτο η Διοίκηση Καταδρομών . Την ώρα που ετοιμαζόμεθα , εμφανίζονται τρία (3) τούρκικα Α/Φ, το ένα (1) υπερίπτατο, όπως και στην πρώτη περίπτωση ανέφερα, για αναχαίτιση τυχόν εχθρικών Α/Φ για αυτούς και τα άλλα (2) δύο εναλλάξ εξαπέλυαν ρουκέτες και πολυβολισμούς στον αυχένα , που φορτώναμε στα δύο λαντρόβερ τα βαριά όπλα και άλλα υλικά. Οι άνδρες μου ήταν στην πλαγιά του βουνού χωρίς να έχουμε καμία απώλεια . Εγώ τελευταίος πίσω από ένα χοντρό πεύκο , θυμάμαι έκανα την σκέψη, τώρα ζω ίσως μετά από λίγο όχι..."
έτσι περίγραψε με λίγα και λιτά λόγια την μάχη διηγώντας την επιχείρηση της μονάδας του, ο τότε διοικητής της 32 Μοίρας, ταξίαρχος ε.α. Ναπολέων Δαμασκηνός.
Η 33 Μοίρα, με διοικητή τον ταγματάρχη Γεώργιο Κατσάνη, προσέγγισε επιτυχώς το ύψωμα Πετρομούθια, αιφνιδίασε τον εχθρό και εξουδετέρωσε τις εχθρικές αντιστάσεις, τις οποίες εντόπισε.
Ο στρατηγός Μαντζουράτος, τότε λοχαγός και υποδιοικητής της 33 Μοίρας Καταδρομών εξιστόρησε αναλυτικά τις επιχειρήσεις της Μοίρας του. Μεταξύ των άλλων είπε για την μάχη στο ύψωμα Πετρομούθια και τον Αγ. Ιλαρίωνα.
 |
"Η Μοίρα ενεργήσασα με ΤΟΛΜΗ-ΤΑΧΥΤΗΤΑ-ΜΥΣΤΙΚΟΤΗΤΑ και ΑΥΤΑΠΑΡΝΗΣΗ, κατόρθωσε να διεισδύσει και να ευρεθεί επί του στόχου, εκ των καθορισθέντων κατευθύνσεων και την 23:00 ώραν (Ευρισκομένη επί στόχου), εξαπέλυσε συντονισμένη επίθεση εντός και εκτός των εχθρικών χαρακωμάτων και επέτυχε να εκκαθαρίσει τον τεθέντα εις αυτήν ΑΝΣΚ ΠΕΤΡΟΜΟΥΘΙΑ και τα επ΄ αυτών πολυβολεία και λοιπά οχυρωματικά έργα.
Την 23:45 ώρα, ανεφέρθη από τον Δκτή, με ρίψη πράσινης φωτοβολίδας πλήρης κατάληψη του ΑΝΣΚ.
Πυρά υποστηρίξεως δεν αιτήθησαν, διότι η Μοίρα επέτυχε απολύτως εις τον αιφνιδιασμόν .
Κατά την διάρκεια καταλήψεως των ΠΕΤΡΟΜΟΥΘΙΩΝ, ετραυματίσθει από χειροβομβίδα στην κεφαλή και όχι μόνο, ο Δκτής του 33ου ΛΟΚ Υπλγός ΡΟΚΚΑΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ, ο Διμοιρίτης της 1ης Δρίας/33 ΛΟΚ, Ανθλγός ΚΑΚΟΥΛΗΣ ΛΑΜΠΡΟΣ, ο Διαβιβαστής του Δκτού, ο ΚΔ ΚΛΕΑΝΘΟΥΣ ΚΛΕΑΝΘΗΣ, οίτινες και διεκομίσθησαν στο ΣΑΒ / ΜΟΙΡΑΣ με όχημα που εζητήθει και εστάλει στην Μοίρα , από τον Λ/Δκσεως, από ανοικτό δρομολόγιο.
Μετά την κατάληψη εγένετο ανασυγκρότησις και προώθηση των Τμημάτων της Μοίρας, επί όλων των ΠΕΤΡΟΜΟΥΘΙΩΝ και επί μέρους του υψώματος Γκαμήλας .
Περί την 03:00/20ης Ιουλίου, τη διαταγή του Δκτού Μοίρας , ανήλθον επί των ΠΕΤΡΟΜΟΥΘΙΩΝ, μέρος των όπλων της Βάσεως Πυρός, υπό τον Υπλγό ΑΡΓΥΡΗ ΑΘΑΝΑΣΙΟ, άτινα και ετάχθησαν .
Από της αυτής περίπου ώρας (03:00 πρωινή), η Μοίρα άρχισε να βάλλεται δια δραστικών πυρών όπλων ευθυτενούς τροχιάς , εσκοπευμένων και μη, όσον και δια πυρών όπλων καμπύλης τροχιάς . Από δε του Π.Φ, η Μοίρα και οι πέριξ στόχοι άρχισαν να βάλλονται και εκ της εχθρικής αεροπορίας .
Κατά τας πρωινάς ώρας , η Μοίρα δια πυρών και σχετικής κινήσεως, προσπάθησε να υποβοηθήσει το έργο της 31 ΜΚ, προσβάλλουσα τον πύργο ΑΓΙΟΥ ΙΛΑΡΙΩΝΑ . Τα υπάρχοντα βαρέα όπλα της Μοίρας, έπληξαν πλειστάκις τον πύργο και άλλους στόχους, μέχρι ότου η εχθρική αεροπορία και εχθρικά όπλα καμπύλης τροχιάς κατέστρεψαν αυτά .
Ο Διοικητής της Μοίρας Τχης ΚΑΤΣΑΝΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ, προωθημένος ως ήτο, μετά κατάληψιν οικίσκου, όστις ήτο πλήρης όπλων και πυρομαχικών, επλήγη και εφονεύθει, περί την 09:30 της 21ης Ιουλίου .
Ωσαύτως η Μοίρα έμεινε άνευ επαφής , μετά της ΔΔΚ, λόγω της εν τω μεταξύ καταστροφής των Σ/Α και τραυματισμού Διαβιβαστού (Δκτού/31ου ΛΚ, ο Λόχος Επιστράτων δεν είχε Σ/Α).
Την διοίκηση της Μοίρας, αναλαμβάνει ο Υδκτής της , Λγός (ΠΖ) ΜΑΝΤΖΟΥΡΑΤΟΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ.
 |
| Ο Αντικειμενικός Σκοπός της 33 ΜΚΔ ήταν το ύψωμα Πετρομούθια |
Εν τω μεταξύ, όσο προχωρεί η ημέρα, Η Μοίρα συνεχίζει να δέχεται τεράστιο όγκο καταιγιστικών πυρών από όλες τις κατευθύνσεις των υπερκειμένων ορεινών συγκροτημάτων ΚΟΤΖΑΚΑΓΙΑ-ΑΣΠΡΗ ΜΟΥΤΤΗ-ΧΑΤΖΗΣΟΛΩΜΟΥ-ΚΑΣΤΡΟ ΑΓΙΟΥ ΙΛΑΡΙΩΝΑ.
Παράλληλα, Τουρκικές εφεδρείες δύο (2) Λόχων, κινούνται προς τις Ν.Δ καταπτώσεις του υψ. ΓΚΑΜΗΛΑ και προς τα υψώματα των ΠΕΤΡΟΜΟΥΘΙΩΝ, επιχειρώντας να σχηματίσουν κλοιό και να περικυκλώσουν την Μοίρα .
Τα πυρομαχικά της Μοίρας, είχαν σχεδόν εξαντληθεί, το δίκτυο επικοινωνιών είχε καταστραφεί, όπως αναφέρθηκα στα προηγούμενα, ενώ τα Τμήματα του Τακτικού Στρατού που θα αντικαθιστούσαν την Μονάδα δεν εμφανίσθηκαν.
Ενώπιον της τραγικής αυτής καταστάσεως και προκειμένου να αποφευχθεί ο εγκλωβισμός και η ολοσχερής καταστροφή της Μοίρα, αποφάσισα και διέταξα στις 11:30 της 21ης Ιουλίου, την σύμπτυξη της Μονάδος, η οποία και ολοκληρώθηκε περί την 14:00 ώραν, μέσα σε μία κόλαση πυκνού πυρός από όλες τις κατευθύνσεις και υπό τον συνεχή βομβαρδισμό της τουρκικής αεροπορίας .
Κατά την όλην επιχείρηση καταλήψεως των ΠΕΤΡΟΜΟΥΘΙΩΝ υπό της Μοίρας, διεδραματίσθηκαν σκηναί αφθάστου ηρωισμού και περιφρονήσεως του θανάτου τόσον από τους Αξιωματικούς, όσον και από τους Καταδρομείς της Μοίρας."
Για τον ηρωικό διοικητή της 33 ΜΚΔ ταγματάρχη Κατσάνη, ο Χαλούκ Οστουγκέν, γράφει:
«Παρατηρήσαμε ότι οι άνδρες των ελληνοκυπριακών μονάδων Καταδρομών που αντιμετωπίσαμε ήταν πολύ καλά εκπαιδευμένοι και εξοπλισμένοι και πολέμησαν σκληρά. Ειδικά, πρέπει να πω, ο ταγματάρχης Κατσάνης ήταν εξαίρετος καταδρομέας και τον βλέπαμε με θαυμασμό κατά τη διάρκεια της μάχης του Κοτζάκαγια»
Η 34 Μοίρα Καταδρομών επιστρατεύθηκε τις πρωινές ώρες της 20ης Ιουλίου, στην Αθαλάσσα Λευκωσίας, με διοικητή τον ταγματάρχη Πέτρο Δεκούλο. Το απομεσήμερο της ίδιας ημέρας, κινήθηκε στην περιοχή του Πάνω Δικώμου, όπου και το σημείο εξορμήσεώς της. Με το τελευταίο φως, η Μονάδα ξεκίνησε την ενέργειά της, προς το ύψωμα 296. Αφού διήνυσε περί τα δύο χιλιόμετρα, δέχθηκε πυρά όλμων, οπότε ανέκοψε εκεί την προχώρησή της και έλαβε αμυντική διάταξη.
Τι παραπάνω θα περίμενε κανένας, από μια Μονάδα, η οποία επιστρατεύθηκε εξ ολοκλήρου το μεσημέρι, και εκλήθη να φέρει εις πέρας καταδρομική επιχείρηση, το βράδυ της ιδίας ημέρας. Πάλι καλά, που διατηρήθηκε συγκροτημένη, και δεν διαλύθηκε.
Παρά τους φιλόδοξους -και προφανώς εκτός πραγματικότητος- σχεδιασμούς του ΓΕΕΦ, σε καμία περίπτωση δεν φάνηκε κάποιο τάγμα πεζικού, προκειμένου να αντικαταστήσει κάποια Μοίρα Καταδρομών.
Η ΕΛΔΥΚ, ενισχυμένη και με τεθωρακισμένα, δεν τα κατάφερε να εξαλείψει τον θύλακα Κιόνελι-Λευκωσίας. Οι εφεδρείες της Εθνικής Φρουράς αναλώθηκαν στον θύλακα Κιόνελι-Λευκωσίας και στην διάβαση Αγύρτας, και μάλιστα χωρίς τελικό αποτέλεσμα. Κάπου εκεί, εξαντλούνταν και οι επιθετικές της δυνατότητες, καθ’ όν χρόνον, το τουρκικό προγεφύρωμα δυτικώς Κερύνειας δούλευε σχεδόν ανενόχλητο. Δυστυχώς, η μοίρα της πολύπαθης Κύπρου είχε κριθεί.
Κατόπιν τούτου, τις πρωινές ώρες της 21ης Ιουλίου 1974, η Διοίκηση Δυνάμεων Καταδρομών Κύπρου διέταξε τις Μονάδες της να απαγκιστρωθούν και να συμπτυχθούν στους χώρους εξορμήσεώς τους, προκειμένου να αναλάβουν άλλες αποστολές. Η απαγκίστρωση και η σύμπτυξη των Μονάδων ήταν επιτυχής.
Η 33 Μοίρα όπως αναφέρθηκε παραπάνω, χρειάστηκε να δώσει σκληρό αγώνα κατά την απαγκίστρωση, διότι δεχόταν σφοδρά εχθρικά πυρά πυροβολικού, όλμων και αεροπορίας και εκτός από την απώλεια του διοικητού της, έχασε όλα τα βαρέα της όπλα και τον σταθμό ασυρμάτου της διοικήσεως μετά την προσβολή του διαβιβαστού-καταδρομέα από εχθρικά πυρά.
"Την 21η Ιουλίου, οι Μονάδες Καταδρομών αναπαύθηκαν και αναδιοργανώθηκαν. Ήταν η πρώτη και τελευταία τους φορά, που χρησιμοποιήθηκαν στον καταδρομικό τους ρόλο. Από εκεί και πέρα, και μέσα στην γενική ακαταστασία, θα λογίζονταν ως οι άνθρωποι για όλες τις δουλειές και θα «βούλωναν τρύπες», όπου οι μονάδες πεζικού είχαν αδυναμίες."
 |
| Αεροσκάφος Nord Noratlas |
Την νύχτα 21/22 Ιουλίου, σε μια πρωτόγνωρη για τα Ελληνικά δεδομένα επιχείρηση, τα μεταφορικά αεροσκάφη Νοράτλας μετέφεραν την Α´ Μοίρα Καταδρομών, από την Κρήτη στο αεροδρόμιο Λευκωσίας. Ήταν η μοναδική επέμβαση της Ελλάδος στον αγώνα της Κύπρου. Η Μονάδα αυτή, με διοικητή τον ταγματάρχη Γεώργιο Παπαμελετίου, γλίτωσε το αεροδρόμιο Λευκωσίας, από τις τουρκικές απόπειρες για την κατάληψή του. Ο στρατηγός Κυριάκος, που τότε ήταν το 2ο Γραφείο της Μοίρας, περιγράφει την μεταφορά και την προσγείωση:
"Τώρα θα πω την εμπειρία μου από την αερομεταφορά, η οποία είναι περίπου παρόμοια με αυτές των υπολοίπων Αξιωματικών και ανδρών της Μοίρας.
Επιβιβάστηκα εγώ και 32 κ/δ στο υπ’ αριθμ. 207 Α/Φ ΝΟΡΑΤΛΑΣ με την κωδική ονομασία «Νίκη 3» με κυβερνήτη τον επισμηναγό Στέφα Σωτήρη, συγκυβερνήτη τον επισμηναγό Νεονάκη Γεώγ. τον Ναυτίλο Ανθ/γό Δρίτσα Ιωάννη και Μηχανικό τον υποσμηναγό Παπαναστασίου Αθανάσιο.
Με τον κυβερνήτη ήμασταν γνωστοί από τις ρίψεις Αλεξιπτωτιστών.
Στους καταδρομείς είχα πει ότι τα Α/Φ θα συνοδεύονται από μαχητικά Α/Φ της Π.Α. για να είναι ήσυχοι και ξεκούραστοι.
Μετά την απογείωση την 22:42 ώρα και την ήρεμη διαδρομή ήρθε να διακόψει ένα δυνατό τράνταγμα και μια απότομη κλίση προς τα αριστερά . Όταν ισορρόπησε το Α/Φ πήγα και ρώτησα τον κυβερνήτη τι ακριβώς συνέβη. Μου είπε ότι κάτι παρουσίασε ο αριστερός κινητήρας, του οποίου μείωσα τις στροφές και να μην ανησυχώ.
Η επιχείρηση θα ολοκληρωθεί, κινούμενοι σε παράλληλο ίχνος προς αποφυγή σύγκρουσης. Το ύψος που πέταγε το Α/Φ ήταν κάτω από τα 500 πόδια. Κατά την διαδρομή μας πέρασε το «ΝΙΚΗ 4», ήταν αυτό που καταρρίφθηκε.
Στη συνέχεια και ενώ το Α/Φ πετούσε πάνω από τις Αγγλικές βάσεις με κάλεσε ο κυβερνήτης να του πω που είναι το τουρκικό χωριό Κοφίνου. Αφού περάσαμε πάνω από την Λεμεσό, και το Ζύγι το Α/Φ. έστριψε αριστερά προς την χαράδρα της Σκαρίνου.
Την ώρα που βγαίναμε από την Χαράδρα προς την πεδινή περιοχή του Α/Δ αντικρίσαμε τα αντιαεροπορικά πυρά εναντίον των τριών Α/Φ.
Σκέφθηκα ότι το Α/Δ έχει καταληφθεί από Τούρκους αλεξιπτωτιστές και αφού με διαβεβαίωσε ο κυβερνήτης ότι θα προσγειωθεί έτρεξα πίσω, σήκωσα τους καταδρομείς όρθιους για να μειωθεί η επιφάνειά τους. Το Α/Φ σε πολύ χαμηλό ύψος άρχισε να δέχεται πυρά, κυρίως τροχιοδεικτικά, θύμιζαν δε την γιορτή της Ανάστασης του Κυρίου. Το αεροσκάφος άρχισε να γίνεται διάτρητο από τα αντιαεροπορικά πυρά και τα διάφορα υγρά του μας κατάβρεχαν.
Τέλος, προσγειώθηκε με πολύ θόρυβο και στάθμευσε εκτός διαδρόμου.
Αμέσως και σε χρόνο λιγότερο από 5 λεπτά το Α/Φ είχε ξεφορτωθεί και οι κ/δ είχαν ταχθεί για μάχη γύρω από το Α/Φ. Εκείνη τη στιγμή ήρθε ο υπολοχαγός Ρούκας, ο οποίος μου ανέφερε ότι το Α/Φ του είχε δυο νεκρούς, τον Νόμπελη, τον Οικονομάκη και 6 τραυματίες.
Διέταξα να συγκεντρωθούν σε ένα σημείο και άφησα τον οπλίτη ιατρό του Λόχου για να προσφέρει τις πρώτες βοήθειες. Ο λόχος άρχισε να προχωρεί σε σχηματισμούς μάχης προς το κεντρικό κτίριο του
Α/Δ.
Μας ακολούθησαν τα πληρώματα των Α/Φ ΝΙΚΗ 3 & 6, τα οποία Α/Φ είχαν κριθεί ακατάλληλα για πτήση. Στον διάδρομο τροχοδρομούσε ένα Α/Φ για να απογειωθεί, ο κυβερνήτης του οποίου αντελήφθη τα πληρώματα σταμάτησε, τα πήρε και απογειώθηκε....."
 |
Για την διατήρηση του αεροδρομίου σε ελληνικά χέρια, περιγράφει ο Συνταγματάρχης ε.α. Πλάτων Κολοκοτρώνης, τότε υπολοχαγός, διοικητής του 41 ΛΚ:
"Στις 23 Ιουλίου 1974, την επομένη της άφιξής μας στην ΚΥΠΡΟ, και περί ώρα 07:30 το πρωί ο Διοικητής της Α΄ ΜΚ Τχης ΠΑΠΑΜΕΛΕΤΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΣ μου δίνει διαταγή να πάρω το λόχο μου & να μεταβώ από την ΙΕΡΑΤΙΚΗ ΣΧΟΛΗ που ευρισκόμαστε στο Α/Δ ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ για ασφάλειά του.
Ετοίμασα το λόχο μου και αφού τον ενημέρωσα για την αποστολή μας, επιβιβαστήκαμε σε λεωφορεία & δια μέσου της Λευκωσίας φθάσαμε στο Α/Δ. Εκεί με υποδέχθηκε ο Διοικητής των δυνάμεων του Α/Δ Τχης ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ. (Οι δυνάμεις του Α/Δ ήταν Διμοιρία της 33ης ΜΚΔ με τον Ανθλγό Κώτσαλη και τροχοφόρο άρμα της Εθνοφρουράς). Με ενημέρωσε για την κατάσταση που επικρατούσε, με έμφαση ότι περιμένει αεροπορική επίθεση και να καλύψω τους καταδρομείς.
Έδωσα ανάλογες διαταγές στους Διμοιρίτες μου και πήγα να πάρω τηλέφωνο τον Διοικητή μου ότι έφθασα . Πριν προλάβω να τηλεφωνήσω έρχεται πάλι ο Τχης ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ και με ενημερώνει ότι, οι ΤΟΥΡΚΟΙ ετοιμάζονται να επιτεθούν στο Α/Δ. Υπ όψιν ότι την προηγουμένη στις 16.00 είχε συμφωνηθεί κατάπαυση πυρός, μεταξύ Κυπριακών και τουρκικών δυνάμεων με παρέμβαση του ΟΗΕ.
Αμέσως συγκεντρώνω το λόχο μου και δίνω διαταγή στους Διμοιρίτες να τάξουν τις Διμοιρίες τους για να αντιμετωπίσουμε την επικείμενη επίθεση των Τούρκων.
Στον Υπλγό ΣΤΑΥΡΟ ΜΠΕΝΟ να μεταβεί με την Διμοιρία του στην ταράτσα του κεντρικού κτιρίου, όπου να ταχθεί, ενισχύοντας τον με αυτόματα όπλα και αντιαρματικά.
Στον Ανθλγό ΗΛΙΑ ΣΙΑΚΑΒΕΛΑ και στον ΔΕΑ ΠΕΤΡΟ ΚΡΙΚΕΛΗ να πάρουν θέσεις με τις Διμοιρίες τους στο ισόγειο και μπροστά από το κεντρικό κτίριο.
Δίνοντας συνεχώς οδηγίες, ήλεγχα τις θέσεις τους, καλύπτοντας κενά και αδυναμίες στην αμυντική διάταξη του Λόχου μου. Από την ταράτσα του κτιρίου παρακολουθούσα συνεχώς τις κινήσεις των Τούρκων.
Ενώ συνεχίζετο η εγκατάσταση των ανδρών του Λόχου μου, φθάνει στο Α/Δ ο 42ος ΛΟΚ με Διοικητή τον Υπλγό ΡΟΥΚΑ ΔΗΜΟΣΘΕΝΗ και ο Διευθυντής του 3ου γραφείου της Μοίρας Τχης ΜΑΝΟΥΡΑΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ, τους οποίους αμέσως ενημέρωσα για την επικρατούσα κατάσταση, θέσεις και προθέσεις Τουρκικών δυνάμεων, καθώς και την διάταξη των διμοιριών του λόχου μου. Αμέσως ο Τχης ΜΑΝΟΥΡΑΣ αναλαμβάνει την Διοίκηση της Διλοχίας και δίνει διαταγή στον Υπλγό ΡΟΥΚΑ να ταχθεί με τον 42 ΛΟΚ στα αριστερά του Λόχου μου.
Αμέσως μετά φθάνει στο Α/Δ και ο 43ος ΛΟΚ με Διοικητή τον Λοχαγό ΚΙΟΥΤΣΟΥΚΗ ΙΩΑΝΝΗ. Κατόπιν διαταγής του Τχη ΜΑΝΟΥΡΑ τάσσεται στα δεξιά του Λόχου μου στο χώρο του Πύργου ελέγχου του Α/Δ.
Ενώ ελάμβαναν θέσεις και οι άλλοι Λόχοι, ξεκινά η επίθεση των Τούρκων με άρματα και πεζικό. Αμέσως οι λόχοι αρχίζουν πυρά εναντίον των θέσεων των Τούρκων, κυρίως από το Λόχο μου που είχε ήδη πάρει θέσεις μάχης και ειδικά από την ταράτσα του κτιρίου, που ήλεγχε πλήρως τις κινήσεις των Τούρκων.
Η έναρξη των πυρών βρήκε τον Διοικητή μας Τχη ΠΑΠΑΜΕΛΕΤΙΟΥ να δέχεται πυρά, ερχόμενος στο Α/Δ και σε απόσταση 200 μ. περίπου από το κτίριο, ευρισκόμενος ανάμεσα στα πυρά των Τούρκων και του 43 ΛΟΚ.
Από τα πυρά τραυματίζεται ο Κύπριος οδηγός του. Ενημερώνει με τον ασύρματο τον Τχη ΜΑΝΟΥΡΑ, ο οποίος στέλνει το άρμα από τις δυνάμεις του Α/Δ να τον παραλάβει. Από ριπή των τουρκικών πυρών τραυματίζεται θανάσιμα ο αρχηγός του άρματος Αλχίας Ι. ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΣ, στην προσπάθεια απεγκλωβισμού του Διοικητού μας, εκτελώντας πυρά εναντίον των Τούρκων. Τελικά ο Διοικητής μας έρχεται στο Α/Δ και αναλαμβάνει την διοίκηση της Μοίρας.
Ομοίως, λίγο πίσω από το τζιπ του Διοικητού μας περί τα 300 μ, ακολουθούσαν 1 τζιπ Land Rover με τον Υποδιοικητή της Μοίρας Τχη ΑΒΡΑΜΙΔΗ ΑΓΓΕΛΟ και τον Διοικητή του ΛΥΠ Υπλγό ΝΤΟΥΒΑ ΝΙΚΟΛΑΟ και 1 τζιπ Land Rover με τον Τχη ΚΥΡΙΑΚΟ ΔΗΜΗΤΡΙΟ και τον Ιατρό της Μοίρας ΚΟΣΚΙΝΑ. Δέχθηκαν πυρά και τα 2 τζιπ με αποτέλεσμα να πέσουν σε χαντάκι στα αριστερά του δρόμου και να ανταλλάξουν πυρά με τους Τούρκους με τα όπλα που είχαν και να καθηλωθούν.
Επί 2ωρο περίπου οι Τούρκοι προσπαθούν με συνεχείς επιθέσεις αρμάτων και Πεζικού να καταλάβουν το Α/Δ. Όμως τα εύστοχα και καταιγιστικά πυρά της Μοίρας, όχι μόνο δεν επέτρεψαν να επιτύχουν τα σχέδια τους, αλλά υπέστησαν μεγάλες απώλειες, με αποτέλεσμα να καθηλωθούν και να υποχωρήσουν. Οι απώλειες προκύπτουν από το ότι ασθενοφόρα και φορτηγά τους μάζευαν, μέχρι τις απογευματινές ώρες που φύγαμε , νεκρούς και τραυματίες, όπως παρακολουθούσα από την ταράτσα του κτιρίου.
Αντίστοιχα οι δικές μας απώλειες ήταν, ο ελαφρός τραυματισμός στο χέρι του Καταδρομέα ΑΝΔΡΟΥΛΑΚΗ του 43 ΛΟΚ, ο ελαφρός τραυματισμός του Κύπριου οδηγού του Διοικητού μας ΓΙΑΝΝΑΚΗ και ο θανάσιμος τραυματισμός του αρχηγού του άρματος Αλχία Ι. ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΥ.
Εδώ πρέπει να αναφέρω ότι, πυρά δεχόμαστε και από το στρατόπεδο του ΟΗΕ, όπως ανέφεραν οι άνδρες των Λόχων. Οι δυνάμεις του ΟΗΕ στο Α/Δ ήταν κυρίως Εγγλέζοι.
Λόγω της αποτυχίας των τουρκικών επιθέσεων και της αδυναμίας των να καταλάβουν το Α/Δ, καθώς και της έναρξης αντεπίθεσης των λόχων της Α΄ Μοίρας, έρχονται οχήματα των δυνάμεων του ΟΗΕ με λευκές σημαίες μπαίνοντας στα δίκτυα των ασυρμάτων μας και ζητούν από την Διοίκηση της Μοίρας να γίνει κατάπαυση πυρός, όπως και έγινε.
Στην συνέχεια οι δυνάμεις του ΟΗΕ ζητούν από την Διοίκηση της Μοίρας να φύγει από το Α/Δ. Ο Τχης ΜΑΝΟΥΡΑΣ, που λειτουργούσε κατ εντολή του Διοικητού μας, αρνείται να φύγει η Μοίρα, αν δεν παραλάβουν πριν οι δυνάμεις του ΟΗΕ το Α/Δ και συγκεκριμένα το Μηχανοκίνητο Τάγμα των Καναδών.
Μετά την άρνηση άρχισαν τα τηλέφωνα, πρώτα από την Διοίκηση του ΓΕΕΦ, μετά από τον Σχη ΚΟΜΠΟΚΗ Διοικητή Κ/Δ Κύπρου και τον Έλληνα Πρέσβη ΛΑΓΑΚΟ, ζητώντας να πάρει ο Διοικητής μας την Μοίρα & να εγκαταλείψει το Α/Δ.
Ο Διοικητής μας αρνείται και πάλι να εγκαταλείψει το Α/Δ, αν δεν το παραλάβουν πρώτα οι δυνάμεις του ΟΗΕ.
Αφού είδαν οι επικεφαλής των δυνάμεων του ΟΗΕ ότι δεν πρόκειται η Μοίρα να εγκαταλείψει το Α/Δ, υποχρεώθηκαν να το παραλάβουν, τοποθετώντας δυνάμεις τους στις θέσεις που είχαν οι λόχοι μας.
Κατά την αποχώρηση μας έπεσαν στο Α/Δ βλήματα όλμου από τους Τούρκους και οι Καναδικές δυνάμεις του ΟΗΕ που μας αντικατέστησαν απήντησαν με πυρά.
Έτσι το Α/Δ ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ μέχρι σήμερα ελέγχεται από δυνάμεις του ΟΗΕ...."
 |
Με το πρώτο φως της 22ας Ιουλίου, η 31 Μοίρα Καταδρομών διετάχθη να διαθέσει έναν λόχο στο 11ο Τακτικό Συγκρότημα, στην περιοχή Λαπήθου-Καραβά. Ο λόχος αυτός, (11ος Λόχος Κρούσεως) με διοικητή τον υπολοχαγό Γαληνό, έμεινε εκεί απεσπασμένος επί μίαν εβδομάδα, εξετέλεσε επιτυχώς ποικίλες αποστολές και απέσπασε τα ευμενέστατα σχόλια και την ευγνωμοσύνη των ανθρώπων, στους οποίους είχε διατεθεί. Η υπόλοιπη Μοίρα (μονάδα επιπέδου τάγματος) ετίθετο υπό διοίκησιν στο 231 Τάγμα Πεζικού, για την εξασφάλιση του αυχένος του Αγίου Παύλου, στον δυτικό Πενταδάκτυλο. Δηλαδή δόθηκε τάγμα υπό διοίκηση άλλου τάγματος, πράγμα αντίθετο με κάθε στρατιωτική αρχή πολέμου.
Και ενώ γινόταν εγκατάσταση στην διάβαση, η Μοίρα διετάχθη να διαθέσει έναν λόχο, προκειμένου να απεγκλωβίσει λόχο του Τάγματος, ο οποίος αγκιστρώθηκε στο χωριό Πυλέρι. Ο 12ος λόχος της Μοίρας, με διοικητή τον υπολοχαγό πεζικού Παναγιώτη Καραχάλιο, εξετέλεσε επιτυχώς αυτήν την αποστολή.
Από την 10.00 ώρα και επί 6ωρο η Μοίρα υπέστη σφοδρό βομβαρδισμό πυροβολικού και αεροπορίας. Ο αυχένας του Αγίου Παύλου φάνταζε σαν πραγματική κόλαση. Όμως, χάρις στην καλή της εκπαίδευση, και στην προνοητικότητα των αξιωματικών της, αλλά και στην καλή της τύχη, δεν άνοιξε ούτε μύτη.
Το απόγευμα της ίδιας ημέρας, και ενώ είχε αναγγελθεί η εκεχειρία και η κατάπαυση του πυρός, διλοχία της Μοίρας, με επικεφαλής τον λοχαγό Ελευθέριο Σταμάτη και διοικητές λόχων τους υπολοχαγούς Καραχάλιο και Γλεντζέ, αφού κινήθηκε περιπετειωδώς, διωκόμενη από την τουρκική αεροπορία, αντεπετέθη και αποκατέστησε την τοποθεσία του 231 Τάγματος Πεζικού, στα υψώματα Αετοφωλιά και 126, τα οποία είχαν καταλάβει οι Τούρκοι.
Την επομένη, 23η Ιουλίου, η Μοίρα επανήλθε στο στρατόπεδό της, στην Αθαλάσσα Λευκωσίας. Εκεί ενέταξε του επιστράτους της και αναδιοργανώθηκε.
Η 32 Μοίρα Καταδρομών εγκαταστάθηκε αμυντικώς στο ύψωμα Αλωνάγρα, ανατολικά της Άσπρης Μούττης. Τις προμεσημβρινές ώρες της 22ας Ιουλίου, δέχθηκε ισχυρή πίεση από την κατεύθυνση της Άσπρης Μούτης και αντιμετώπισε δυσκολίες.
Η 33 Μοίρα Καταδρομών, υπό την διοίκηση του υποδιοικητού της, λοχαγού Ευαγγέλου Μαντζουράτου, τις πρωινές ώρες της 22ας Ιουλίου διετάχθη να σπεύσει στην περιοχή του χωρίου Άγιος Γεώργιος, δυτικώς Κερυνείας. Εκεί, μαζί με κάποια τμήματα πεζικού, θα ενεργούσε επίθεση για την εξάλειψη του προγεφυρώματος. Ήταν μία επιχείρηση της Εθνικής Φρουράς, κακοσχεδιασμένη και απροπαράσκευη. Εκτιμήσεις χωρίς δεδομένα, σχεδίαση στο γόνατο και διαταγές «αυτοκτονίας», θέτοντας ελαφριές μονάδες χωρίς αντιαρματικά μέσα, να αντιταχθούν σε ισχυρές μηχανοκίνητες και τεθωρακισμένες μονάδες του εχθρού, με πλήρη υπεροχή πυρός εδάφους και αέρος. Η Μοίρα μετά από ηρωικό αλλά άνισο αγώνα, αναγκάζεται να διασπάσει τον εχθρικό κλοιό στον οποίο βρέθηκε εγκλωβισμένη και να διαρρεύσει σε ασφαλές έδαφος, αφού υπέστη σοβαρές απώλειες:
- · Νεκροί: 2 αξιωματικοί και 10 καταδρομείς
- Τραυματίες: 2 αξιωματικοί και 8 καταδρομείς
- Αγνοούμενοι: 3 αξιωματικοί και 35 καταδρομείς
Αξίζει να σημειωθεί ότι πολλοί από τους καταδρομείς, υπήρξαν πολυτραυματίες, όπως ο υπολοχαγός Ροκκάς Βασίλειος, διοικητής του 33 Λόχου Κρούσεως, ο οποίος κατά την διάσπαση του τουρκικού κλοιού στις παρυφές της Κερύνειας, με τους άνδρες του εγκλωβισμένος σε οικοδομή, τραυματίσθηκε από βλήματα στο πόδι και στην κοιλιά, προσπαθώντας να απεγκλωβίσει τον λόχο του. Περιγράφονται λιτά, στο πολεμικό ημερολόγιο του λόχου, συγκλονιστικές στιγμές από τον ίδιο:
"07:30 Κατόπιν δγής της Μοίρας ο Λόχος κινείται επί οχημάτων, (Δύο 2 παλαιά BedFord), προς το χωρίο ΑΓ. ΓΕΩΡΓΙΟΣ.
08:00 Στο γήπεδο του ΓΣ ΠΡΑΞΑΝΔΡΟΣ δίδονται στους Δκτάς των Λόχων οι τελευταίες πληροφορίες από τον Δκτή της ΔΚΚ και η αποστολή του Λόχου, είναι να αναπτυχθεί δυτικά του χωρίου ΑΓ. ΓΕΩΡΓΙΟΣ από τον δρόμο και δεξιά μέχρι την θάλασσα προς κάλυψη της διμοιρίας των ΠΑΟ 106 χιλ. και εν συνεχεία ενέργεια προς εξάλειψη του προγεφυρώματος.
08:15-08:30 Ανάπτυξη του Λόχου και λήψη επαφής. (Όπως μετρήθηκε προ διετίας η απόσταση, οι Τούρκοι είχαν διευρύνει το προγεφύρωμα 1100-1200 μ. προς ΚΥΡΗΝΕΙΑ).
08:45 Προσπάθεια καταστροφής κινουμένου άρματος Μ47 από το Α/Τ 3,5 απέτυχε.
09:00 Το ΠΑΟ 57 χιλ. το οποίο ενεργεί στη Ζώνη του Λόχου επιφέρει πλήγμα σε άρμα Μ47 το οποίο ακινητοποιείται.
09:15 Τέσσερα (4) αποβατικά (Παντόφλες) πλησιάζουν προς την ακτή. Διαβιβάζεται η πληροφορία στην Μοίρα.
09:15-09:30 Ο Δκτής του 251 ΤΠ Άνχης ΚΟΥΡΟΥΠΗΣ και ο Αξκός 3ου Γραφείου του 3ου ΤΣ Τχης ΤΣΑΚΑΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ παραδίδουν στον Δκτή του Λόχου δύο Α/Τ εκτοξευτές Ανατολικής προελεύσεως και αριθμό βλημάτων τα οποία χρησιμοποιούνται από το προσωπικό του Λόχου άνευ αποτελεσμάτων, γιατί τα βλήματα δεν εκρήγνυνται όταν προσκρούουν, επί των αρμάτων και ΤΟΜΠ, διότι δεν περιέχουν τον επικρουστήρα και τον πυροκροτητή.
09:30 Άρχεται η διεύρυνση του προγεφυρώματος και προώθηση των Τούρκων προς ΚΥΡΗΝΕΙΑ. Ένα άρμα Μ47 και δύο (2) ΤΟΜΠ κινούνται με πλήρη ταχύτητα προς ΚΥΡΗΝΕΙΑ. Τελευταία βολή των ΠΑΟ 106 χιλ. με χειριστή τον Δκτή Των ΠΑΟ Υπλγό ΑΡΓΥΡΟΠΟΥΛΟ ΚΩΝ/ΝΟ.
10:00 Ο Λόχος έχει πλέον κυκλωθεί από όλες τις κατευθύνσεις. Στο κύριο δρομολόγιο ( Νότια) κινούνται άρματα και ΤΟΜΠ, Εκ δυσμών κινούνται τμήματα από το σημείο αποβιβάσεως, από Βορρά (Θάλασσα) και ανατολικά από αποβιβαζόμενες εκεί δυνάμεις. Απεγνωσμένες προσπάθειες επικοινωνίας με την Μοίρα δεν απέδωσαν.
10:10 Ο Δκτής του Λόχου με γουώκι-τόκι έχει την τελευταία επαφή με τον Δκτή Του ΛΔ-ΥΠ (Υπλγό Αργύρη Αθανάσιο) που βρισκόταν στο κέντρο του χωρίου ΑΓ. ΓΕΩΡΓΙΟΣ ο οποίος τον πληροφορεί ότι έχουν φθάσει στο χωριό τα Τουρκικά άρματα και έχει δοθεί από τον Υδκτή της Μοίρας ΑΥΤΟΔΙΑΛΥΣΗ, και συγκέντρωση του προσωπικού στο χώρο της Μοίρας, Ο ίδιος δε με τμήμα του ΛΔ-ΥΠ κινείται προς το Χωρίο ΤΡΙΜΙΘΙ.
10:15 Διαταγή προς τις Διμοιρίες για αυτοδιάλυση και διαφυγή και συγκέντρωση στο χώρο της Μοίρας. Διάσπαση των οργανικών δεσμών. Μαζί με τους ΚΔ του Λόχου κινούνται στρατιώτες του 251 ΤΠ. Ο Δκτής της διμοιρίας ΠΑΟ 106 χιλ. με μερικούς στρατιώτες του, ως και λίγοι ΚΔ του 31ου ΛΚ οι οποίοι πληροφορούν τον Δκτή του Λόχου ότι η αυτοδιάλυση είχε δοθεί περίπου προ ημισείας ώρας και ο 31ος ΛΚ είχε ήδη αποχωρήσει από την περιοχή. Η κίνηση για διαφυγή του Προσωπικού γίνεται εν μέσω συνεχών πυρών.
14:00-16:00 Βασανιστική η έλλειψη ύδατος. Αποκλεισμός του Δκτού του Λόχου με την ομάδα Δκσεως και αριθμού ΚΔ της Μοίρας σε νεοανεγειρομένη οικοδομή (Πολυκατοικία) παρά τον ΓΣ ΠΡΑΞΑΝΔΡΟΣ από Τούρκους Αλεξιπτωτιστές. Δγή εξόδου από την οικοδομή κατά την οποία φονεύεται ο Δβστής του Λόχου ΤΡΙΓΓΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ. Εν μέσω συνεχών πυρών και αγώνα εντός αραιοκατοικημένης περιοχής, (Τα ΚΑΛΑΣΝΙΚΩΦ απεδείχθησαν ιδιαιτέρως αποτελεσματικά), όπου διαπιστώνεται η έναρξη του πλιάτσικου και η δολοφονία γερόντων, συνεχίζεται η προσπάθεια διαφυγής. Άπαντες έχουν τραυματισθεί...."
Αλλά και ο ηρωικός διοικητής του 31 Λόχου Υπολοχαγός Κατούντας, παρέμεινε τελευταίος και έπεσε πολεμώντας τους Τούρκους, προσπαθώντας να τους επιβραδύνει για να διαφύγει ο λόχος του.
Η 34 Μοίρα Καταδρομών, ταγμένη δυτικώς Πάνω Δικώμου, την 22α Ιουλίου δέχθηκε εχθρική πίεση από την κατεύθυνση της Αγύρτας, καθώς και πυρά όλμων από την Άσπρη Μούττη. Η Μοίρα είχε εκεί έναν νεκρό καταδρομέα και λίγους ελαφρά τραυματίες, μεταξύ των οποίων και ο διοικητής της. Τις μεσημεριανές ώρες συμπτύχθηκε προς το χωριό Συχαρί, για να καταλήξει την επομένη στο στρατόπεδο Αθαλάσσας Λευκωσίας.
Την νύχτα 31 Ιουλίου/1 Αυγούστου, η 31 Μοίρα Καταδρομών εγκατεστάθη αμυντικώς στην διάβαση Πανάγρων, δυτικώς Κερυνείας, υπό διοίκησιν στο 11ο Τακτικό Συγκρότημα. Εργαζόμενοι πυρετωδώς και μετερχόμενοι τυποποιημένες και αυτοσχέδιες μεθόδους και τεχνικές, όπως αντιαρματικά βλήματα σε δίεδρες γωνίες, γομωμένοι φορείς βλημάτων σε ρόλο ναρκών τύπου κλέιμορς και διάφορες άλλες παγιδεύσεις, οι καταδρομείς οργάνωσαν την άμυνά τους κατά τρόπον αριστοτεχνικόν. Η όλη τους διάταξη και οργάνωση είχε την μορφή καλοστημένης ενέδρας.
Πέραν κάποιων εχθρικών βλημάτων όλμων, τα οποία είτε ήταν άστοχα, είτε δεν εκρηγνύονταν, και στα οποία απαντούσαν στο πολλαπλάσιο, δεν δέχθηκαν άλλη πρόκληση.
Την 1ην Αυγούστου, η 31 Μοίρα διέθεσε την εφεδρεία της, τον 12ο λόχο Κρούσεως, στο 316 Τάγμα Πεζικού, στο ύψωμα 1023, επάνω από την Λάπηθο. Στις 2 Αυγούστου, ο λόχος αυτός, υπό την διοίκηση του Κύπριου επίστρατου ανθυπολοχαγού Λουκά Βαρναβίδη, προξένησε μεγάλες απώλειες -από πολλές δεκάδες έως λίγες εκατοντάδες νεκρών- σε δύο απανωτές επιθέσεις μεγάλου όγκου τουρκικού πεζικού. Ποτέ οι Τούρκοι δεν σεβάστηκαν την εκεχειρία.
Δυστυχώς, ο λόχος αυτός έμεινε μόνος του στο 1023, μαχόμενος εκ του συστάδην και αδυνατώντας να καλύψει το απελπιστικά μεγάλο μέτωπο. Και, προ του κινδύνου της περικυκλώσεως, διετάχθη από το Τάγμα να απαγκιστρωθεί.
Ο λόχος επανήλθε στην τοποθεσία Πανάγρων και στην αρχική του αποστολή, αφού άφησε στο 1023 τρεις ηρωικούς νεκρούς: έναν επίστρατο ανθυπολοχαγό, έναν κληρωτό λοχία και έναν επίστρατο καταδρομέα.
Αξίζει να αναφερθεί ότι, το απόγευμα της ίδιας ημέρας, ο ολμιστής καταδρομέας του Λόχου Υποστηρίξεως Αντωνάκης Μαυρής, ο οποίος είχε δοθεί δανεικός στον γειτονικό λόχο πεζικού, χειριζόμενος ταυτοχρόνως, όλμο, αντιαρματικό όπλο και πολυβόλο, αναχαίτισε και ακινητοποίησε από μόνος του, μαζί με τον Κύπριο λοχαγό του πεζικού, εχθρική φάλαγγα αρμάτων και τεθωρακισμένων οχημάτων μεταφοράς προσωπικού.
 |
Ένα άρμα Μ 47 και ένα τεθωρακισμένο Μ 113, τα οποία υπάρχουν ακόμη στην Εθνική Φρουρά, είναι λάφυρα του καταδρομέα Αντωνάκη Μαυρή.
Την νύχτα 10/11 Αυγούστου, η 33 Μοίρα Καταδρομών, με διοικητή τον ταγματάρχη Διονύσιο Μηχανό, αντικατέστησε την 31 Μοίρα στην τοποθεσία Πανάγρων. Η αντικατάσταση έγινε άψογα. Η 31 Μοίρα άφησε επί τόπου όλες τις αυτοσχέδιες αμυντικές συσκευές, καθώς και τις γραμμές επικοινωνιών, για να επανέλθει στο στρατόπεδό της, στην Αθαλάσσα Λευκωσίας.
Την ίδια νύχτα, 10/11 Αυγούστου, η 32 Μοίρα Καταδρομών, με διοικητή τον ταγματάρχη Νικόλαο Βέργη, αντικατέστησε την 34 Μοίρα, στην περιοχή Παχυάμμου, ανατολικώς Κερυνείας.
Η 34 Μοίρα Καταδρομών, με διοικητή τον ταγματάρχη Διονύσιο Ντερτινόπουλο, ήταν εγκατεστημένη αμυντικώς στην περιοχή αυτήν από τις 25 Ιουλίου. Πέραν κάποιων αψιμαχιών, χωρίς συνέπειες, δεν είχε σοβαρή εμπλοκή με τον εχθρό. Φεύγοντας από την Παχύαμμο, κατέληξε στις εγκαταστάσεις του Εφεδρικού Σώματος στην Λευκωσία.
θ. Η κατάρρευση
Κάπως έτσι έφθασαν τα ξημερώματα της 14ης Αυγούστου 1974. Εκμεταλλευθείσα την κατ’ επίφασιν εκεχειρία της 22ας Ιουλίου, η Τουρκία είχε αποβιβάσει στην Κύπρο ολόκληρο πανίσχυρο Σώμα Στρατού. Και εξαπέλυε τώρα τον δεύτερον «Αττίλα», προκειμένου να ολοκληρώσει τους σχεδιασμούς της. Και ήταν για την Τουρκία μια εντελώς τυπική υπόθεση. Εκτοξεύοντας κλασικές προελάσεις προς τα βόρεια προάστια της Λευκωσίας, προς Αμμόχωστο και προς Μόρφου, έκοψε την Κύπρο στα δύο, εγκλωβίζοντας και πολλές μονάδες στον Βορρά.
Και ενώ την 1800 ώρα της 16ης Αυγούστου, έγινε αναγγελία καταπαύσεως του πυρός, οι Τούρκοι συνέχισαν την προσφιλή τους τακτική των παραβιάσεων, μέχρι να ολοκληρώσουν τους στόχους τους.
"Η Εθνική Φρουρά, με διοικητή πλέον τον υποστράτηγο Ευθύμιο Καραγιάννη, πολύ απλά, είχε καταρρεύσει. Οι μόνες αξιόμαχες μονάδες της ήταν η ΕΛΔΥΚ, (η οποία είχε σοβαρές απώλειες στις 16 Αυγούστου), οι μαυροσκούφηδες, με καμιά δεκαριά άρματα που τούς είχαν απομείνει, και οι Μονάδες Καταδρομών, με νέο διοικητή τον συνταγματάρχη Κωνσταντίνο Καλογιάννη."
Η κυρία προσπάθεια του ΓΕΕΦ δεν ήταν τίποτε άλλο, παρά η διάσωση των μονάδων του. Οι μονάδες έφευγαν, όσο τους επέβαλε η αδυναμία τους! Πέραν της γενικής ακαταστασίας, οι πολύ επιτυχημένες ψυχολογικές επιχειρήσεις των Τούρκων επέτειναν τα οδυνηρά φαινόμενα πανικού και διαλύσεως...."
ι. Τελευταίες μάχες
Η 31 Μοίρα Καταδρομών, αφού υπέστη σφοδρή αεροπορική επίθεση, στην περιοχή Αθαλάσσας, με ρουκέτες, με βόμβες ναπάλμ και με πολυβόλα -και πάλι χωρίς απώλειες, ετέθη υπό διοίκησιν στην 23 Επιλαρχία Μέσων Αρμάτων. Αποστολή, απελπισίας! Η Μοίρα εγκατεστάθη αμυντικώς επί μετώπου πολλών -περίπου 20- χιλιομέτρων, επί πεδινού εδάφους, από τις ανατολικές παρυφές της Λευκωσίας μέχρι το χωριό Ποταμιά.
Το μόνο που μπορούσε να κάνει ήταν η εγκατάσταση φυλακίων-Σημείων Στηρίγματος, εκεί, όπου το έδαφος σχημάτιζε κάποιαν έξαρση. Για καλή τους τύχη, οι Τούρκοι δεν κινήθηκαν προς Λάρνακα. Εάν το επιχειρούσαν, είναι βέβαιον ότι θα τους έλιωναν τα άρματα.
Στις 17 Αυγούστου, γράφηκε η τελευταία και ένδοξη σελίδα, στην πλούσια ιστορία των επιχειρήσεων της 31 Μοίρας. Από την 11.00 ώρα, μεγάλη δύναμη τουρκικού πεζικού, εξεδήλωνε απανωτές επιθέσεις κατά του χωριού Πυρόι, με προφανή σκοπό την συνένωση με τον Τ/Κυπριακό θύλακα της Λουρουτζίνας. Μέσα στο χωριό, ήταν εγκατεστημένη μία διμοιρία του 13ου λόχου Κρούσεως της Μοίρας. Οι Τούρκοι πήραν εκεί το τελευταίο τους οδυνηρό μάθημα από τους καταδρομείς της Μοίρας.
Η Μονάδα έμεινε στη τοποθεσία μέχρι την 6η Σεπτεμβρίου, οπότε, αντικατασταθείσα υπό τριών ταγμάτων πεζικού, αποσύρθηκε στο δασικό φυλάκιο Κακομάλι, επάνω από την Λεμεσό.
Η 32 Μοίρα Καταδρομών, από την περιοχή Παχυάμμου, διέρρευσε προς νότον, αλλά με σημαντικές απώλειες. Την 16η Αυγούστου, ανέλαβε την εξασφάλιση των δρομολογίων στην περιοχή Λευκονοίκου. Την νύχτα 16/17 Αυγούστου, ακολουθώντας το δρομολόγιο Λευκόνοικο-Κοντέα-Λάρνακα, κατέληξε στο χωριό Κίτι. Κατά την σύμπτυξη, χάθηκε μία ομάδα, αποτελούμενη από έναν ανθυπολοχαγό και οκτώ καταδρομείς.
Τελικά, η 32 Μοίρα Καταδρομών εγκαταστάθηκε στο στρατόπεδο της 31 Μοίρας, στην Αθαλάσσα Λευκωσίας, δεδομένου ότι το δικό της στρατόπεδο, στον Άγιο Χρυσόστομο, το είχαν καταλάβει τα τουρκικά στρατεύματα.
Η 33 Μοίρα Καταδρομών, από τα Πάναγρα, αφού αντικαταστάθηκε από τμήματα του 11ου Τακτικού Συγκροτήματος της Εθνικής Φρουράς, συμπτύχθηκε προς νότον, στην περιοχή Αγίας Μαρίνας - Σκυλλούρας, όπου εγκαταστάθηκε αμυντικά, για την εξασφάλιση της ομώνυμης τοποθεσίας. Από το πρωί της 15 Αυγούστου 1974, η Μοίρα δέχεται ισχυρή τουρκική επίθεση. Οι ελληνοκυπριακές δυνάμεις ευρισκόμενες προ αυτής, υποχωρούν, διερχόμενες από την αμυντική τοποθεσία της μονάδος. Οι τουρκικές δυνάμεις αναχαιτίζονται προ της τοποθεσίας, παρά την αεροπορική υπεροχή που διαθέτουν.
Το βράδυ, στις 23.00, η μονάδα λαμβάνει διαταγή απαγκιστρώσεως, η οποία εκτελείται και ολοκληρώνεται μέχρι τα ξημερώματα της 16 Αυγούστου 1974, χωρίς απώλειες, μετακινούμενη προς την τοποθεσία Μένοικο και τελικά στο χωριό Απλίκι, ως εφεδρεία του ΓΕΕΦ.
Τέλος, η 34 Μοίρα Καταδρομών, στις 14 Αυγούστου, μετακινήθηκε στην περιοχή του χωριού Ποταμιά, χωρίς να έχει καμίαν εμπλοκή με τον εχθρό. Μετά τα γεγονότα, αποσύρθηκε στο στρατόπεδο του χωριού Μαθιάτης.
Αλλά και η "ελλαδική" Α' Μοίρα Καταδρομών είχε μια τελευταία συμπλοκή και προσφορά προς τις δυνάμεις του ΓΕΕΦ. Ο στρατηγός Κοϊμτζόγλου, τότε ανθυπολοχαγός, διμοιρίτης της διμοιρίας αντιαρματικών όπλων με τα ΠΑΟ 90 χιλ. (Πυροβόλα Άνευ Οπισθοδρομήσεως) θυμάται και αφηγείται:
"Στις 16 Αυγούστου 1974 το πρωί ήμασταν σε διασπορά και εγώ με την διμοιρία των ΠΑΟ 90 χιλ. είχα ταχθεί στην διασταύρωση του δρόμου που πηγαίνει από τη Λευκωσία στη Λεμεσό (παλιά εθνική οδός) και του δρόμου που πηγαίνει στο Σταυροβούνι.
Κατά τις 8 το πρωί, κατόπιν εντολής, πήγα στο στρατόπεδο να πάρω αποστολή. Η μετακίνησή μου έγινε με αυτοκίνητο μπέντφορντ.
Εκεί περίμεναν άλλα τέσσερα στοιχεία ΠΑΟ. Μας έδωσε εντολές και οδηγίες ο Υποδιοικητής της Μοίρας Ταγματάρχης Αβραμίδης Άγγελος και μετά ο Διοικητής Καταδρομών Κύπρου Συνταγματάρχης Καλογιάννης. Κάναμε τις ανάλογες προετοιμασίες σε πυρομαχικά, ασυρμάτους και διάφορα υλικά, νερό, τρόφιμα, παραλλαγή, σκαπανικά. Η αποστολή που πήραμε ήταν να πάμε στη Λευκωσία στην πράσινη γραμμή να ενισχύσουμε την αντιαρματική άμυνα του ΓΕΕΦ, επειδή οι Τούρκοι είχαν προωθήσει άρματα μάχης και οι Κυπριακές δυνάμεις δεν είχαν αντιαρματικά για να τα αντιμετωπίσουν.
Ανεβήκαμε σε δύο αυτοκίνητα μπέντφορντ, στο πρώτο ο Υπολοχαγός (ΠΖ) Ντούβας Νικόλαος Διοικητής του ΛΥΠ με τρία στοιχεία και στο άλλο εγώ με άλλα τρία (3) στοιχεία και τα πράγματά μας. Η φάλαγγα ξεκίνησε με οδηγό έναν μοτοσικλετιστή. Ακολουθούσε το αυτοκίνητο του Υπολοχαγού και μετά σε αρκετή απόσταση το αυτοκίνητο στο οποίο επέβαινα εγώ . Πηγαίναμε γρήγορα. Είχαμε βγάλει τα καλύμματα των αυτοκινήτων και υπήρχε παρατηρητής αέρος ώστε να έχουμε ετοιμότητα να βγούμε από τον δρόμο και να καλυφθούμε εάν χρειαζόταν, γιατί τουρκικά πολεμικά αεροπλάνα πετούσαν κατά διαστήματα από πάνω μας.
Ο δρόμος προς την Λευκωσία ήταν εντελώς άδειος, ενώ το αντίθετο ρεύμα είχε πολλή κίνηση από οχήματα που εγκατέλειπαν την πόλη. Το πρώτο μπέντφορντ χάλασε περίπου δέκα μίλια έξω από την Λευκωσία. Νέα διαταγή που πήρε ο Υπολοχαγός από τον ασύρματο, άλλαξε την αποστολή. Θα πήγαιναν προς το Δάλι, αφού επισκεύαζαν το όχημά τους. Εγώ με τα τρία στοιχεία έπρεπε να παρουσιασθώ στον Διοικητή της 3ης Ανωτέρας στην Αστυνομική Σχολή του Στροβόλου, που Διοικητής της ήταν ο Σχης Αζίνας Γεώργιος. Ακολουθώντας τον μοτοσικλετιστή, σύντομα φτάσαμε στην Αστυνομική Σχολή και παρουσιάστηκα στον Σχη.
Η 3η Ανωτέρα μας έδωσε Υποδιοίκηση στο 212 ΤΕ, που είχε τον σταθμό διοικήσεως στο υπόγειο της αντιπροσωπείας της FORD στο ράουντ αμπάουτ του Κολοκασίδη.
Επειδή δεν γνώριζα την περιοχή και δεν είχα χάρτη, ο Σχης Αζίνας Γεώργιος μας έδωσε δικό του οδηγό με πολιτικό όχημα, που μέσα από την σχεδόν άδεια Λευκωσία, μας πήγε στον προορισμό μας. Εκεί παρουσιάστηκα στον Διοικητή του Τάγματος Τχη Αχιλίδη Κωνσταντίνο, που μου έδωσε την αποστολή μου.
 |
| Σχέδιο της περιοχής που χρησιμοποιήθηκαν τα ΠΑΟ 90 χιλ. |
Ένα στοιχείο ΠΑΟ να πάει εμπρός στο ύψωμα 180 και εγώ με τα δύο (2) στοιχεία ΠΑΟ να πάω στην διασταύρωση των οδών Γρηγορίου Αυξεντίου και Δημοκρατίας, με σκοπό την αποκοπή τυχόν κινήσεων εχθρικών αρμάτων από τον Τουρκοκυπριακό τομέα της Λευκωσίας προς το κέντρο της πόλης. Υπήρχαν πληροφορίες ότι από εκεί θα κατέβαιναν τούρκικα άρματα για να μπουν στην πόλη. Διέταξα το ΠΑΟ με σκοπευτή τον καταδρομέα Μπικάκη Εμμανουήλ να πάει στο ύψωμα 180 και του έδωσα έναν ασύρματο PRC-25 για να έχουμε επικοινωνία.
Εγώ, με το πολιτικό όχημα του Σχη και το μπέντφορντ με τα άλλα δύο στοιχεία ΠΑΟ και τον δεύτερο ασύρματο PRC-25, φύγαμε για την διασταύρωση των δρόμων Γρηγορίου Αυξεντίου και Δημοκρατίας. Ο τρίτος ασύρματος ήταν στον Σταθμό Διοικήσεως του Τάγματος, ώστε να έχουμε επαφή μεταξύ μας. Όταν έφτασα στην διασταύρωση, έκανα αναγνώριση και έταξα το ένα ΠΑΟ στο αριστερό του δρόμου, στην ταράτσα ενός σπιτιού που το είχαν εγκαταλείψει και το άλλο στο δεξιό του δρόμου. Δεν υπήρχε άνθρωπος πουθενά, δεν κυκλοφορούσε κανείς.
Πληροφορίες δεν είχαμε για την θέση των Τούρκων. Περιμέναμε να αντιμετωπίσουμε τα άρματα του εχθρού που θα ερχόταν από την Τουρκοκρατούμενη περιοχή. Παρατηρούσαμε συνεχώς τον δρόμο, όσο μας επέτρεπαν τα σπίτια και προσπαθούσαμε να ακούσουμε τους κινητήρες των αρμάτων ή μήπως εμφανισθεί κάποιος για να ρωτήσουμε τι γίνεται.
Αεροπλάνα πετούσαν πάνω από την Λευκωσία και βομβάρδιζαν. Ακούγαμε εκρήξεις βλημάτων και βομβών, άλλες πιο δυνατά από κοντά και άλλες λιγότερο δυνατά από μακριά. Η μόνη συντροφιά μας ήταν ένα τρανζίστορ. Ακούγαμε το ΡΙΚ και το Μπαϊράκ, προσπαθώντας να ενημερωθούμε καθώς είχαμε πλήρη άγνοια της κατάστασης. Η ώρα περνούσε βασανιστικά.
Κατά τις τρεις το μεσημέρι πήρα διαταγή μέσω ασυρμάτου να μαζέψουμε τα όπλα και να επιστρέψουμε στον Σταθμό Διοικήσεως του Τάγματος που ήταν στην αντιπροσωπεία της FORD. Φορτώσαμε στο μπέντφορντ όπλα-πυρομαχικά και ξεκινήσαμε ψάχνοντας τον δρόμο για την αντιπροσωπεία. Αν και ήταν σχετικά κοντά δεν μπορώ να θυμηθώ πόση ώρα περιπλανηθήκαμε ώσπου να φτάσουμε.
Το στοιχείο ΠΑΟ του Μπικάκη από το πρωί δεν μπόρεσε να πάει στο ύψωμα 180 λόγω σφοδρών εχθρικών πυρών πυροβολικού, όλμων και της αεροπορίας και ήταν καλυμμένοι λίγο πιο πάνω.
Ενώ περίμενα στον Σταθμό Διοικήσεως του Τάγματος να πάρω αποστολή και επειδή έμαθα ότι το στοιχείο ΠΑΟ του Μπικάκη δεν είχε δώσει σημεία ζωής, προσπάθησα με τον ασύρματο να πάρω επαφή. Την ώρα εκείνη στον Σταθμό Διοικήσεως κυκλοφορούσε αρκετός κόσμος. Τότε έπεσαν δυο βλήματα όλμου στο προαύλιο της αντιπροσωπείας FORD.
Από τις εκρήξεις τραυματίστηκε σοβαρά ο καταδρομέας Φωτιάδης Στέφανος, σκοπευτής του ενός στοιχείου ΠΑΟ, που κρατούσε την μικροτηλεφωνική του ασυρμάτου προσπαθώντας να επικοινωνήσει με τον Μπικάκη. Σκοτώθηκε ο Κύπριος οδηγός του οχήματος Κύπρος Ιωάννου που είχε τον ασύρματο στην πλάτη του. Ακόμη, σκοτώθηκαν ή τραυματίστηκαν άλλα τέσσερα ή πέντε άτομα, Κύπριοι, που δεν μπορώ να θυμηθώ τα ονόματά τους. Τραυματίστηκε ελαφρά στον λαιμό από θραύσμα ο Τχης Δρυμιώτης Ρένος.
Εγώ, χτυπημένος από τα αέρια των εκρήξεων και ζαλισμένος, βρέθηκα στο έδαφος μαζί με τραυματίες και νεκρούς. Πανικός, βογγητά, κορμιά γεμάτα αίματα, άνθρωποι τραυματισμένοι που φώναζαν και ζητούσαν βοήθεια.
Πήρα στην αγκαλιά μου τον Φωτιάδη και τον έβαλα σε ένα από τα οχήματα που θα μετέφερε τους τραυματίες στο νοσοκομείο. Θυμάμαι χαρακτηριστικά που σφάδαζε από τους πόνους και ήταν γεμάτος αίματα. Έμεινε ανάπηρος και σήμερα ζει στα Χανιά Κρήτης.
Αμέσως μετά, βρήκα ένα πολιτικό όχημα, έβαλα μέσα το στοιχείο ΠΑΟ του καταδρομέα Βαλέρα Αθανασίου και τους άλλους τρεις καταδρομείς και τους έδωσα εντολή να πάνε στο ύψωμα CYTA. Εγώ, με το άλλο στοιχείο ΠΑΟ και σκοπευτή πλέον τον καταδρομέα Καβακιώτη Δημήτριο, τρέχοντας ανεβήκαμε στο ύψωμα 190. Εκεί, υπήρχαν Κύπριοι στρατιώτες, μάλλον επίστρατοι, με τον ατομικό τους οπλισμό και ένα πολυβόλο 0,50 επί του εδάφους. Είχαν πρόχειρες θέσεις μάχης. Αμέσως έκανα αναγνώριση του εδάφους. Επέλεξα την θέση και έταξα επί του εδάφους το ΠΑΟ.
Μετά από λίγη ώρα, εμφανίστηκαν από την Σχολή Γρηγορίου τέσσερα εχθρικά άρματα πλαισιωμένα με πεζικό. Έδωσα εντολή να γεμίσει το στοιχείο ΠΑΟ και να είναι έτοιμο για βολή. Αφού προχώρησαν λίγο τα άρματα διέταξα να ρίξει το ΠΑΟ. Το βλήμα δεν βρήκε στόχο, τα άρματα κοντοστάθηκαν, έκλεισαν τις θυρίδες τους και άρχισαν να πολυβολούν εναντίον μας.
Διέταξα εκ νέου να βάλει το ΠΑΟ, αλλά πάλι δεν βρήκε στόχο. Πλέον, η κίνηση των εχθρικών αρμάτων ήταν πολύ πιο αργή και το πεζικό τους έμεινε καθηλωμένο στο έδαφος. Διέταξα τότε τους καταδρομείς Μπόμπολα Θεόδωρο και Κουρτίδη Γεώργιο, να γυρίσουν στην αντιπροσωπεία στο όχημά μας για να φέρουν και άλλα βλήματα. Στο όχημα βρήκαν το στοιχείο ΠΑΟ του Μπικάκη Εμμανουήλ, που με τους άλλους τρεις καταδρομείς προσπαθούσαν να βάλουν μπρος το αυτοκίνητο και να φύγουν για το Σταυροβούνι που ήταν η Μοίρα. Τους είχαν πει ότι εμείς είχαμε σκοτωθεί από τις εκρήξεις των βλημάτων του όλμου.
Έτσι, ήρθαν όλοι μαζί στο ύψωμα όπου βρισκόμουν εγώ με τον Καβακιώτη. Ο Μπικάκης ήταν έμπειρος σκοπευτής. Τάσσει αμέσως το ΠΑΟ και ρίχνει στο πρώτο εχθρικό άρμα που μας είχε πλησιάσει πολύ, χωρίς ευτυχώς να έχουν εντοπίσει την ακριβή θέση μας. Ήδη έκαναν βολές με τα πυροβόλα των αρμάτων αλλά πολύ πιο πίσω από την θέση μας. Το πρώτο βλήμα του Μπικάκη βρήκε τον στόχο και πήρε φωτιά το τούρκικο άρμα, χωρίς να βγει κανείς από το πλήρωμά του.
Το ηθικό μας αναπτερώθηκε. Ενώ όλοι οι άλλοι είχαν φύγει, ο σκοπευτής του πολυβόλου 0,50 έριχνε συνέχεια στα άλλα τρία εχθρικά άρματα, που μόλις είδαν το άρμα τους να καίγεται άρχισαν να φεύγουν προς τα πίσω για να καλυφτούν στην Σχολή Γρηγορίου. Πριν προλάβουν, ένας από τους δύο (2) σκοπευτές Μπικάκης ή Καβακιώτης, χτύπησε άλλο ένα άρμα. Του έφυγε ο πύργος, ενώ τα άλλα δύο πρόλαβαν να καλυφθούν στην Σχολή Γρηγορίου.
Έτσι τα τουρκικά άρματα δεν μπόρεσαν να προχωρήσουν προς την πόλη της Λευκωσίας. Το ΠΑΟ 90 χιλ. που πήγε στο ύψωμα CYTA δεν έριξε καμία βολή, όπως και ένα ΠΑΟ 106 χιλ. που ήταν μαζί του σε όχημα που έφυγε προς τα πίσω. Αυτά όλα συνέβησαν περί τις 18:00, ώρα που έγινε η κατάπαυση του πυρός λόγω συμφωνηθείσης εκεχειρίας....
Για να ολοκληρώσει λέγοντας:
"Αυτή είναι η πραγματική ιστορία της μάχης στα υψώματα Κολοκασίδη, για την οποία έχουν γραφεί πάρα πολλά από πολλούς σε διάφορα περιοδικά, εφημερίδες και ιστοσελίδες, από Έλληνες και Κυπρίους, στην Ελλάδα και στην Κύπρο, ανάλογα με το τι ο καθένας θέλει να παρουσιάσει και να εκμεταλλευθεί. Περιγραφές που είναι τελείως ανυπόστατες και ψευδείς, που ισχυρίζονται ότι αυτοί κράτησαν ελεύθερη την Λευκωσία. Τέτοιο περιστατικό είναι και αυτό που είχε αναρτηθεί στην ιστοσελίδα του ΓΕΕΘΑ στις 11 Οκτωβρίου 2014 με τίτλο, «και μόνος και μετά πολλών. Αύγουστος 1974».
Το επίσημο κράτος, Ελληνικό ή Κυπριακό, ουδέποτε ενδιαφέρθηκε να ρωτήσει αυτούς που συμμετείχαν στις μάχες για να καταγράψει τα πραγματικά γεγονότα, δίνοντας έτσι το δικαίωμα στους προαναφερθέντες να παραχαράττουν την ιστορία.
Αυτά τα δραματικά γεγονότα που στοίχισαν την ζωή σε κάποιους και τραυμάτισαν άλλους σωματικά αλλά και ψυχικά, δεν ανταμείφθηκαν ηθικά από την Πολιτεία, κατόρθωσαν όμως να κρατήσουν την εγκαταλελειμμένη από τους κατοίκους της Λευκωσία ελεύθερη και ελληνική."
Κάπου εκεί, προς το τέλος Αυγούστου του 1974, τα πράγματα άρχισαν να σταθεροποιούνται. Οι Κύπριοι προσπαθούσαν να συνειδητοποιήσουν την νέα εφιαλτική πραγματικότητα, με το 37% του τόπου τους κατεχόμενο. Συνέβησαν τόσα πολλά, σε τόσο λίγον χρόνο.
Η Κυπριακή κυβέρνηση μάχονταν να χειρισθεί πληθώρα ακανθωδών ζητημάτων, με κυριότερο αυτό της καταγραφής και περιθάλψεως των διακοσίων-τόσων χιλιάδων ξεσπιτωμένων του Βορρά.
Το ΓΕΕΦ πάλευε να συμμαζέψει τις Μονάδες και να σταθεροποιήσει την Γραμμή Καταπαύσεως του Πυρός.
Οι Μοίρες Καταδρομών, ευρισκόμενες στα μετόπισθεν, ως εφεδρείες του ΓΕΕΦ, επιδίδονταν σε αναδιοργάνωση και εκπαίδευση, με βάση τις εμπειρίες των επιχειρήσεων. Πάντοτε υψηλόφρονες και ήδη εμπειροπόλεμοι, οι καταδρομείς ήταν έτοιμοι να αναλάβουν οποιαδήποτε ενδεχόμενη αποστολή. Ταυτοχρόνως, οι μονάδες μετρούσαν τώρα τις πληγές τους. Και ήταν οι πληγές των μονάδων Καταδρομών πολύ βαθιές και επώδυνες.
Μόνο την νύχτα 20/21 Ιουλίου χρησιμοποιήθηκαν στον πραγματικό τους ρόλο, έστω και αποδυναμωμένες από το επιζήμιο πραξικόπημα που τις έμπλεξαν, έστω και υπό προϋποθέσεις διαφορετικές από αυτές των σχεδίων τους.
Όσο και αν οι καταδρομείς είναι λιγοστοί, επίλεκτοι και δυσαναπλήρωτοι,∙όσο και αν δεν έχουν «φθηνή σάρκα», για «απερίσκεπτη κατανάλωση»∙όσο και αν πρεσβεύουν ότι οφείλουν να είναι νικητές και παρόντες, εν τούτοις, μέσα στην δίνη των πολεμικών επιχειρήσεων, είναι πολλοί οι αστάθμητοι παράγοντες, οι οποίοι κάποτε, τούς οδηγούν στην θυσία.
Οι απώλειες των Μονάδων Καταδρομών στην Κύπρο, κατά το δίμηνο Ιουλίου-Αυγούστου, ήταν μεγάλες:
Με τον 1 νεκρό της 34 Μοίρας Καταδρομών, με τους 14 νεκρούς της 31 Μοίρας, με τους 34 νεκρούς και αγνοουμένους της 32 Μοίρας και με τις τρομακτικές απώλειες της 33 Μοίρας Καταδρομών (69 νεκρούς και αγνοούμενους και τραυματίες τους περισσότερους επιζήσαντες), οι καταδρομείς πότισαν για τα καλά με το αίμα τους, το διψασμένο δένδρο της πολυπόθητης ελευθερίας της Κύπρου.
Δυστυχώς, όπου οι Μονάδες αυτές συμπτύχθηκαν υπό αντίξοες συνθήκες, δεν κατόρθωσαν να φέρουν πίσω τους νεκρούς τους. Οι ηρωικοί αυτοί νεκροί έμειναν στα κατεχόμενα, ως οι αδιάψευστοι μάρτυρες της ελληνικότητος της κυπριακής γης.
Ειδικότερα, για να φανεί ο βαθμός συμμετοχής τους στον αγώνα, αξίζει να αναφερθεί ότι, από ένα σύνολο 20-22 Ελλαδιτών αξιωματικών των κυπριακών Μοιρών Καταδρομών, υπήρξαν 4 νεκροί, και όλοι οι υπόλοιποι τραυματίες, άλλος βαρύτερα και άλλος ελαφρύτερα.
Συνυπολογίζοντας τους 3 νεκρούς της 31 Μοίρας Καταδρομών, στην Τηλλυρία το 1964, τον 1 νεκρό της 32 Μοίρας στην Κοφίνου το 1967, τους 29 νεκρούς της Α´ Μοίρας στο αεροδρόμιο Λευκωσίας, και κάποιους εφέδρους καταδρομείς, οι οποίοι δεν κατόρθωσαν να παρουσιασθούν στις Μοίρες τους, αλλά πολέμησαν και χάθηκαν, με όποια μονάδα βρέθηκε μπροστά τους, το τελικό τίμημα των καταδρομέων στην υπόθεση της Κύπρου, ανέρχεται συνολικά σε 168 νεκρούς και αγνοούμενους.
Η πατρίδα μέχρι σήμερα, δεν τίμησε τους ελλαδίτες αξιωματικούς και υπαξιωματικούς όσο θα έπρεπε, αφήνοντας τους, ειδικά τους ζωντανούς, βυθισμένους στην αφάνεια και στην λήθη με διάφορες δικαιολογίες. Με μεγάλη προσπάθεια, πασχίζει ο Σύλλογος Κομάντος 74, των Ελλήνων Καταδρομέων-πολεμιστών της Α’ Μοίρας Καταδρομών, να διεκδικήσει την ηθική πρωτίστως αμοιβή και την υποστήριξη της πολιτείας για την αποκατάσταση και ενίσχυση των πολεμιστών και των οικογενειών των νεκρών. Όσο για τους νεκρούς, κάθε χρόνο τους μνημονεύουν η Διεύθυνση των Ειδικών Δυνάμεων στο μνημόσυνο των Καταδρομών στο Καβούρι και η Ταξιαρχία Καταδρομών στην Ρεντίνα.
Στην Κύπρο όμως, η καθ’ όλα και διαχρονική δράση των Μονάδων Καταδρομών τις έχει καταστήσει θρυλικές. Οι Κύπριοι καταδρομείς ήταν (και συνεχίζουν να είναι) δαιμόνιοι. Ήταν ικανότατοι. Θαρρείς και είχαν γεννηθεί εκπαιδευμένοι, σε όλα τα όπλα. Ήταν συνειδητοποιημένοι και ενθουσιώδεις πατριώτες. "Ποτέ δεν φυγομάχησαν, ποτέ δεν κιότεψαν, ποτέ δεν λιποψύχησαν, κάτω από την διοίκηση των ελλαδιτών αξιωματικών, που αποτέλεσαν το πρότυπο και το παράδειγμα γι’ αυτούς!"
Ο τελευταίος ομιλητής, νεότερος έφεδρος καταδρομέας, ο δημοσιογράφος Σάββας Βλάσσης, κάνοντας σύγκριση μεταξύ Τούρκων και Ελλήνων στο θέμα της ηγεσίας τόνισε:
"Αξίζει να τονισθεί, ότι στην πρώτη κρίσιμη επιχείρηση των Καταδρομέων, την νύκτα 20/21 Ιουλίου στον Πενταδάκτυλο όλοι οι διοικητές των Μοιρών Καταδρομών που συμμετείχαν, ηγήθηκαν προσωπικώς των ανδρών τους στην μάχη, διοικώντας δια του παραδείγματος. Ένας εξ αυτών, ο διοικητής της 33 ΜΚ, αείμνηστος Ταγματάρχης Γεώργιος Κατσάνης, έπεσε μαχόμενος!
Φυσικά, καλοί ηγήτορες δίχως καλούς οπλίτες, δεν έχουν αξία. Οι Κύπριοι Καταδρομείς απεδείχθησαν πολύ καλή μαγιά, άξιοι των προγενέστερων Ελλήνων Καταδρομέων που έγραψαν ιστορία"
Μέχρι σήμερα οι Κύπριοι πολεμιστές και οι ελλαδίτες αξιωματικοί τους, διατηρούν μεταξύ τους άρρηκτους δεσμούς φιλίας και αλληλοσεβασμού.
Οι Κύπριοι πολεμιστές του 1974, έχουν ιδρύσει έναν πανίσχυρο Παγκύπριο Σύνδεσμο Εφέδρων Καταδρομέων και ένα αξιοζήλευτο Μουσείο Αγώνων Καταδρομών Κύπρου. Μέσα από πολλές δραστηριότητες, ο Σύνδεσμος αυτός τιμά δεόντως τους καταδρομείς εκείνους, οι οποίοι προσέφεραν την ζωή τους ή την αρτιμέλειά τους στην υπόθεση της Κύπρου. Εκ παραλλήλου, κρατάει τις μνήμες ζωντανές, αναπτύσσει το «καταδρομικό πνεύμα» και συμπαρίσταται στους αναξιοπαθούντες.
Τελικά, στην Κύπρο υποστήκαμε καθαρή και οδυνηρή στρατιωτική ήττα, και ας μην αναζητούμε ανώφελα άλλοθι. Δυστυχώς, με την αχαρακτήριστη συμπεριφορά και την ανικανότητα των ανθρώπων που βρέθηκαν εκείνες τις κρίσιμες στιγμές με σοβαρές αρμοδιότητες να χειρίζονται τα εθνικά μας θέματα, επιτρέψαμε σε έναν στρατό βραδυκίνητο, ανεκπαίδευτο και θρασύδειλο να παρουσιάζεται ως παντοδύναμος.
Η ανεξήγητη ολιγωρία της ηγεσίας μας, η κάκιστη χρησιμοποίηση των εφεδρειών της Εθνικής Φρουράς, την νύκτα 20/21 Ιουλίου, και η μη χρησιμοποίηση των πολλών και πολύ αξιόπιστων οπλικών μας συστημάτων και μέσων, κατά τα αρχικά στάδια των επιχειρήσεων, προς εφαρμογή του ισχύοντος εκείνη την εποχή δόγματος αμύνης ακτών και νήσων, έκριναν τον αγώνα και την τύχη της πολύπαθης Κύπρου.
Όλα αυτά τα πικρά παθήματα, ας γίνουν μάθημα στις ηγεσίες μας, ώστε να χειρίζονται τα εθνικά μας θέματα, κατά τρόπον που να συνάδει με τα συμφέροντα της πατρίδας μας, με την ιστορία του έθνους μας και με τις αξίες του Ελληνισμού.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου