Ο Μόρσι επαναπαύτηκε μετά την αλλαγή ηγεσίας στον Αιγυπτιακό Στρατό χωρίς να επιδιώξει δεσμευτικές συμφωνίες και αναγκαίους συμβιβασμούς με άλλους θεσμούς.
Ένα χρόνο μετά την εκλογή του στο αξίωμα του Προέδρου της Αραβικής Δημοκρατίας της Αιγύπτου, ο Μοχάμεντ Μόρσι ανετράπη από τον στρατό. Κι ενώ η χώρα βιώνει ήδη αιματηρές συγκρούσεις μεταξύ οπαδών και αντιπάλων του Μόρσι, έχει ξεσπάσει ταυτόχρονα και διαμάχη για τη θέση του πολιτικού Ισλάμ και αν στην Αίγυπτο απέτυχε και ηττήθηκε. Θέση μου είναι πώς το πολιτικό Ισλάμ δεν απέτυχε στην Αίγυπτο. Απέτυχε όμως ο φορέας που βρέθηκε επιφορτισμένος με το έργο να εδραιώσει το πολιτικό Ισλάμ στη χώρα, δηλαδή η Μουσουλμανική Αδελφότητα, και φυσικά ο ίδιος ο πρόεδρος Μόρσι. Βασικοί πράγοντες που οδήγησαν στην αποτυχία της Αδελφότητας είναι οι εξής:
1. H αδυναμία να ενώσουν το ισλαμικό «στρατόπεδο»
Η αίσθηση που υπάρχει στη Δύση για το πολιτικό Ισλάμ στην Αίγυπτο είναι ότι αυτό εκπροσωπείται αποκλειστικά από τη Μουσουλμανική Αδελφότητα, κάτι αντίστοιχο δηλαδή με το κίνημα του Ερντογάν στην Τουρκία. Είναι σαφές ότι κάτι τέτοιο δεν ισχύει. Το 22% που κατέγραψε το σαλαφιστικό κόμμα al-Nour στις βουλευτικές εκλογές του 2011, το οποίο το καθιστά τη δεύτερη ισχυρότερη πολιτική δύναμη της Αιγύπτου, έπιασε εξ απήνης τόσο τους αναλυτές όσο και την ίδια τη Μουσουλμανική Αδελφότητα, η οποία δεν περίμενε ότι οι φονταμενταλιστές του al-Nour θα είχαν τέτοια απήχηση στις λαϊκές μάζες.Από το 2011 κι έπειτα το κόμμα των σαλαφιστών ανέπτυξε τη δική του ατζέντα, ξεχωριστά από την Αδελφότητα, παγιώνοντας τη διάσπαση στο ισλαμικό στρατόπεδο. Το al-Nour δεν συμμετείχε ενεργά στις διαδηλώσεις που απαιτούσαν την παραίτηση του Μόρσι, ούτε και στήριξε όμως τον εκλεκτό της Αδελφότητας, προκρίνοντας την ιδέα της προσφυγής εκ νέου στις κάλπες και τη δημιουργία μεταβατικής κυβέρνησης τεχνοκρατών.Η πολιτική τους θέση είναι η επιστροφή στις ρίζες της ισλαμικής παράδοσης και η πλήρης εφαρμογή της σαρία. Με αυτό τον τρόπο επιδιώκουν να προσεταιρισθούν εκείνο το κομμάτι των οπαδών της Αδελφότητας που δεν βλέπουν με καλό μάτι τη στροφή προς τη μετριοπάθεια.
2. Η αποτυχία διατήρησης του «δημοκρατικού μετώπου»
Η Μουσουλμανική Αδελφότητα πρωταγωνίστησε στις διαδηλώσεις που οδήγησαν στην ανατροπή του Χόσνι Μουμπάρακ, ως μέρος μίας ευρύτερης συμμαχίας που δεν περιλάμβανε μόνο Ισλαμιστές αλλά και μεγάλο μέρος της νεολαίας, των μειονοτήτων, της κοσμικής μεσαίας τάξης και αριστερών ριζοσπαστών. Αντί η Αδελφότητα να προσπαθήσει να περιφρουρήσει και να ενισχύσει αυτή τη συμμαχία και να ηγηθεί ενός μετώπου που θα οδηγούσε στον άμεσο και πλήρη εκδημοκρατισμό, επέλεξαν να περιχαρακώσουν την κομματική τους βάση με συμβολισμούς και μέτρα εξισλαμισμού, φοβούμενοι τη δυναμική των Σαλαφιστών.
Πολύ γρήγορα, οι δυνάμεις οι έξω από τις τάξεις της Αδελφότητας που στήριξαν ή/και ανέχθηκαν την εκλογή Μόρσι διαπίστωσαν ότι ενδεχομένως να είχαν πέσει θύματα κι ότι βοήθησαν την ανατροπή ενός αυταρχικού καθεστώτος για να το διαδεχθεί ένα ακόμη πιο αυταρχικό. Η αντίδρασή τους σε αυτό, και με δεδομένο ότι τίποτα δεν άλλαξε στη δύσκολη καθημερινότητα των πολιτών, ήταν θέμα χρόνου.
Πολύ γρήγορα, οι δυνάμεις οι έξω από τις τάξεις της Αδελφότητας που στήριξαν ή/και ανέχθηκαν την εκλογή Μόρσι διαπίστωσαν ότι ενδεχομένως να είχαν πέσει θύματα κι ότι βοήθησαν την ανατροπή ενός αυταρχικού καθεστώτος για να το διαδεχθεί ένα ακόμη πιο αυταρχικό. Η αντίδρασή τους σε αυτό, και με δεδομένο ότι τίποτα δεν άλλαξε στη δύσκολη καθημερινότητα των πολιτών, ήταν θέμα χρόνου.
3. Η προσωπικότητα του Μόρσι
Όταν ο Μοχάμεντ Μόρσι εξελέγη πρόεδρος της Αιγύπτου πολλοί τον παρομοίασαν με τον Αιγύπτιο Ερντογάν. Ασφαλώς λόγω των ισλαμικών τους καταβολών. Αλλά εκεί σταματούν και οι ομοιότητές τους. Όταν το κόμμα του Ερντογάν εξελέγη κατατροπώνοντας τις παραδοσιακές πολιτικές δυνάμεις της Τουρκίας, ο ίδιος ο ηγέτης του ΑΚΡ ήταν ήδη γνωστός, δημοφιλής και μπαρουτοκαπνισμένος. Όντας μέλος του κόμματος του Ερμπακάν όταν με παρέμβαση του στρατού τέθηκε εκτός νόμου και έχοντας υπάρξει για χρόνια δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης, γνώριζε πολύ καλά τις κακοτοπιές της πολιτικής και είχε την απαραίτητη εμπειρία και λαϊκή αποδοχή για να τα καταφέρει.
Αντίθετα, ο Μόρσι ήταν ένας σχεδόν άγνωστος πολιτικός, άχρωμος, χωρίς προγενέστερη πείρα από την ενεργό πολιτική και μάλιστα, χωρίς να είναι ηγέτης του φορέα του, της Αδελφότητας. Ήταν εξαρχής προφανές ότι δεν είχαμε να κάνουμε με μια χαρισματική προσωπικότητα που να μπορεί να θέσει τη δική του ατζέντα στις εξελίξεις, αλλά για έναν εντολοδόχο που θα υλοποιήσει από τη θέση του προέδρου τις αποφάσεις της ηγεσίας της Αδελφότητας. Επιπλέον, ενώ ο Ερντογάν κατατρόπωσε τους αντιπάλους του σε συνεχείς εκλογικές διαδικασίες, ο Μόρσι μόλις και μετά βίας κατάφερε να επικρατήσει έναντι του εκλεκτού του προηγούμενου καθεστώτος, σε μια εκλογική διαδικασία όπου “νικητής” αναδείχτηκε η αποχή.
4. Αποτυχία σύναψης συμμαχιών με άλλους κρατικούς θεσμούς
Η επιτυχία του Ερντογάν στην Τουρκία ίσως θα έπρεπε να διδάξει στον Μόρσι με ποιον τρόπο θα μπορούσε να εδραιώσει και να επεκτείνει την κυριαρχία του. Στην αρχή της πρωθυπουργίας του ο Ερντογάν ήταν πολύ προσεκτικός στο να κάνει κινήσεις που θα ενοχλούσαν τον στρατό. Κύρια στρατηγική του ήταν οι διαπραγματεύσεις με την ΕΕ, γνωρίζοντας ότι η εφαρμογή των προαπαιτούμενων για την είσοδο της Τουρκίας στην ΕΕ, αποδυνάμωναν τον Σταρτό και αντίστοιχα ενδυνάμωναν το ΑΚΡ, απ’ τη στιγμή που είχε και τη λαϊκή στήριξη. Μόνο όταν αισθάνθηκε αρκετά δυνατός, γνωρίζοντας ότι ελέγχει πλέον, τις μυστικές υπηρεσίες και την αστυνομία, προχώρησε σε ανοιχτή σύγκρουση με τους στρατηγούς.
Από την άλλη ο Μόρσι, επαναπαύτηκε στην συμφωνία κυρίων με τον Στρατό, χωρίς να επιδιώξει δεσμευτικές συμφωνίες και αναγκαίους συμβιβασμούς με άλλους θεσμούς όπως η δικαιοσύνη, οι μυστικές υπηρεσίες και η αστυνομία. Θεώρησε ότι η δημοκρατική του εκλογή ήταν αρκετή για να τον κρατήσει στην εξουσία και αγνόησε τη δυναμική υπερίσχυσης του ρόλου της μαζικής διαμαρτυρίας έναντι του ρόλου των εκλογών στις χώρες της Μέσης Ανατολής.
Είναι δεδομένο πώς η Μουσουλμανική Αδελφότητα – σε αυτή τη φάση – απέτυχε. Αυτό βέβαια απέχει πολύ από το να θεωρηθεί αποτυχία του πολιτικού Ισλάμ. Το Ισλάμ και ο ισλαμικός λόγος έχουν βαθιές ρίζες στην Αίγυπτο και τις χώρες του αραβομουσουλμανικού κόσμου και πάντα θα είναι μία εναλλακτική και μία προοπτική γι’ αυτούς τους λαούς. Μένει να δούμε εάν αυτή την προοπτική θα την εκφράσουν οι μετριοπαθείς Ισλαμιστές ή οι Σαλαφιστές.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου