Ο Φιλελληνισμός του Ιουλίου Βερν (αναφορά στο έργο του "το Αιγαίο στις φλόγες")

Γεννήθηκε στις 8 Φεβρουαρίου 1828 στην Νάντη της Γαλλίας. Είναι ο συγγραφέας δεκάδων μυθιστορημάτων που είμαι σίγουρος πως πολλοί από εμάς έχουμε διαβάσει στα παιδικά μας χρόνια (ενδεικτικά μόνο από αυτά που έχω διαβάσει στα παιδικά μου χρόνια: 20.000 λεύγες κάτω από την Θάλασσα, μυστηριώδης νήσος, Ροβήρος ο κατακτητής, τα

παιδιά του πλοιάρχου Γκραντ, μπροστά στη Σημαία, από την γη στην σελήνη, ο γύρος του κόσμου σε 80 μέρες, οι περιπέτειες της κας Μπράννιγκαν, ο δεκαπενταετής πλοίαρχος, ο φάρος στην άκρη του κόσμου). Τα βιβλία του χαρακτηρίζονται από το γλαφυρό τους ύφος, την επιστημοσύνη και την πολυπραγμοσύνη τους, αλλά και την γόνιμη φαντασία του συγραφέα. Εδώ θα ασχοληθούμε με τον φιλελληνισμό των έργων του Ιουλίου Βέρν που εκδηλώθηκε την κρίσιμη εικοσαετία 1870-1890, σε μια εποχή που η προπαγάνδα του πανσλαβισμού και οι ανθελληνικές θεωρίες του Φαλμεράγιερ μεσουρανούσαν στην Ευρώπη.

Ήδη από το 1870 ο Ιούλιος Βερν έστειλε τον «Ναυτίλο» του, με τον μυστηριώδη Ναύαρχο Νέμο, να διαπλεύσει τα νερά του Αιγαίου. Με τον Ναύαρχο Νέμο ο Ιούλιος Βερν δημιούργησε έναν μυθικό ήρωα, έναν αμείλικτο εχθρό της αποικιοκρατίας ο οποίος παρέδωσε σε έναν Έλληνα δύτη ράβδους χρυσού, που είχε ανασύρει από τα βάθη του κολπίσκου του Βίγκο, με σκοπό να βοηθήσει την εξέγερση της Κρήτης. Αυτή ήταν η συμβολική βοήθεια του Γάλλου συγγραφέα στην
Ελληνική υπόθεση, και αν τα χίλια κιλά χρυσό που μετέφερε στο υποβρύχιο του ο απόκοσμος καπετάνιος δεν έφθασαν ποτέ στα χέρια των Κρητών αγωνιστών, σίγουρα μέσα από τις σελίδες του βιβλίου ο αγώνας τους για ελευθερία και δικαίωση έγινε γνωστός σε εκατομμύρια αναγνώστες οι οποίοι διάβασαν και συνεχίζουν να διαβάζουν το βιβλίο.
Φυσικά, δεν είναι μόνο ο Ναύαρχος Νέμο που περνώντας από την Κρήτη δωρίζει μια κασέλα γεμάτη χρυσάφι ως προσφορά στον αγώνα της νήσου για την ανεξαρτησία της. Στην καμπίνα του Νέμο-Βερν συγκεντρώνονται όλοι οι μεγάλοι άνδρες οι οποίοι πρωτοστάτησαν στον αγώνα για την ελευθερία των Εθνών, συγκροτώντας μια θαυμάσια πινακοθήκη προσωπικοτήτων: ο Kosciusko, ο Μπότσαρης, ο Manin και ο O’ Connel, αξιοσέβαστοι πατριώτες, Πολωνός, Έλληνας, Ιταλός και Ιρλανδός αντίστοιχα, συναντώνται με τον Washington, τον Lincoln και τον John Brown, τον μάρτυρα της νέγρικης φυλής.
Αλλά το κατ΄εξοχήν έργο που εκφράζει τον Φιλελληνισμό του Βερν είναι "το Αιγαίο στις φλόγες" (ελεύθερη μετάφραση στα Ελληνικά του πρωτότυπου τίτλου "Archipel en feu"). Η υπόθεση του έργου τοποθετείται λίγο πριν και λίγο μετά από τα γεγονότα της Ναυμαχίας του Ναβαρίνου και αποτελεί έναν ύμνο για τον ελληνικό ηρωισμό, ενώ ταυτοχρόνως παρουσιάζει με πολύ ζωντανά χρώματα τη συμμετοχή στον αγώνα των
Φιλελλήνων, οι οποίοι ανιδιοτελώς είχαν σπεύσει να βοηθήσουν τους επαναστατημένους και να μοιρασθούν μαζί τους τους πόθους, τα ιδανικά, αλλά και τις κακουχίες τους. Η πλοκή του έργου παρακολουθεί τις περιπέτειες του Γάλλου Φιλέλληνα ναυτικού Ερρίκου Ντ΄αλμπαρε και την προσπάθεια του ως καπετάνιου Ελληνικού πλοίου να καταστείλει την πειρατεία στο Αιγαίο για λογαριασμό της Ελληνικής κυβέρνησης (στην πραγματικότητα αυτό το έργο το έφερε εις πέρας ο Μιαούλης το 1828 μετά από διαταγή του Καποδίστρια).
Η εξέλιξη της πλοκής αποθεώνει τον Ρομαντισμό, τον πατριωτισμό, την ανιδιοτέλεια και την θυσία, την πιστή φιλία και τον δυνατό έρωτα. Άλλη κεντρική ιδέα του βιβλίου είναι η προδοσία της πατρίδας σαν μια πράξη - ύβρι αποκρουστική και αντικοινωνική ενώ η τελική κάθαρση της που προσφέρει ο συγγραφέας με την τιμωρία του υβριστή στο τέλος της ιστορίας αποτελεί την κορύφωση αλλά και τον πυρήνα, το κεντρικό νόημα της διήγησης. Παραθέτω κάποια αυτούσια αποσπάσματα από το βιβλίο:


"...Πάνω από διακόσια χρόνια η πολιτική ζωή της Ελλάδος είχε σβήσει τελείως. Δεν περιγράφονται όσα υπόφεραν οι Έλληνες! Ήτανε σκλάβοι κάτω από το κνούτο του πασά, με τον ιμάμη δεξιά και τον τζελάτη, τον δήμιο, δεξιά του. Μα η σπίθα της ζωής δεν είχε σβήσει στην ετοιμοθάνατη αυτή Χώρα και ανατινάχτηκε έξαφνα μέσα από τον μεγάλο πόνο. Οι Σουλιώτες στα 1776, οι Μανιάτες στα 1769, οι Κρητικοί στα 1770 επαναστάτησαν και κήρυξαν την ανεξαρτησία τους. Μα οι Τούρκοι πνίγανε στο αίμα κάθε φορά όλη αυτή την προσπάθεια της λευτεριάς.
Μα στα 1821 οι Έλληνες όλοι είχαν ορκιστεί "ελευθερία η θάνατος". Και σήκωσαν την ιερή σημαία της Επανάστασης. Πολεμούσαν τον τύραννο στεριά και θάλασσα. Ο κόσμος γέμισε από τα δοξασμένα ονόματα Τομπάζης, Τσαμαδός, Μιαούλης, Κανάρης, Κολοκοτρώνης, Μάρκος Μπότσαρης, Υψηλάντης,
Οδυσσέας Ανδρούτσος και τόσοι άλλοι. Ευθύς από την αρχή η επανάσταση έγινε πόλεμος μέχρι θανάτου. Ένας από τους δύο αντιπάλους έπρεπε να αφανιστεί από το χώμα της Ελλάδας...."
"..Φαίνεται πως οι Έλληνες πήραν από το άστατο έδαφος της Χώρας τους την φυσική και ψυχική ταραχή, που τους σπρώχνει στις μεγαλύτερες υπερβολές και στους πιο μεγάλους ηρωισμούς. Με τε φυσικά τους προτερήματα και το ακαταδάμαστο θάρρος, τη φιλοπατρία και την αγάπη της λευτεριάς κατόρθωσαν να ελευθερώσουν την Χώρα τους από την σκλαβιά, όπου τόσους αιώνες στέναζε..."
Στο έργο αναφέρονται ονομαστικά η Μαντώ Μαυρογένους, η Μπουμπουλίνα και άλλοι αγωνιστές και αγωνίστριες που έδωσαν τα πάντα για τον αγώνα και οι οποίοι είχαν τραγική μοίρα. Το "Αιγαίο στις φλόγες" υπήρξε ένα αγαπημένο μου ανάγνωσμα στα παιδικά μου χρόνια και αναμφίβολα αποτελεί μια πολύτιμη προσθήκη για κάθε Ελληνική βιβλιοθήκη.

Ιούλιος Βερν, Το Αιγαίο στις φλόγες, εκδόσεις Αστέρος

Θέματα Ελληνικής Ιστορίας