Δ. Χριστόφιας, Ν. Αναστασιάδης, Τάσσος Παπαδόπουλος την εποχή που ακόμη κανείς τους δεν είχε γίνει πρόεδρος. Η Κύπρος καλείται να πληρώσει πολύ ακριβά τα όποια λάθη των τελευταίων ετών
Στην Κύπρο, ως τα ξημερώματα της 16ης Μαρτίου, οι σχέσεις κομμάτων και επιχειρηματιών και ορισμένων πολιτικών με υπεράκτιες εταιρείες φαίνονταν φυσιολογικές. Ήταν έλεγαν οι πάντες, στο πλαίσιο του νόμου. Συνεπώς, όταν στα μέσα της δεκαετίας του 1990 έγινε γνωστό από τους «Financial Times» ότι ξεφορτώνονταν εκατομμύρια δολάρια σε μαύρες σακούλες στο αεροδρόμιο της Λάρνακας για λογαριασμό του Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς, ουδείς έδωσε τη δέουσα πολιτική σημασία. Και ίσως στην Κύπρο θα περνούσε απαρατήρητο αυτό το γεγονός αν η εν λόγω εφημερίδα δεν έγραφε ότι διαχειριστής για επενδύσεις στην Κύπρο αυτών των χρημάτων δεν ήταν άλλος από το δικηγορικό γραφείο τού μετέπειτα προέδρου της Κύπρου Τάσσου Παπαδόπουλου.
Ήταν ίσως το μεγαλύτερο και πιο αξιόπιστο δικηγορικό γραφείο στο νησί αυτό που διατηρούσε ο Τάσσος Παπαδόπουλος και όλες τις σοβαρές υποθέσεις, ποινικές, αστικές, επιχειρηματικές και εφοπλιστικές, αυτό τις αναλάμβανε. Ο πρώην πρόεδρος της Κύπρου κατέθεσε τότε αγωγή εναντίον των «Financial Times» ζητώντας αποζημίωση 250.000 λίρες, περίπου 430.000 ευρώ. Ήταν η πρώτη φορά που με ένα δημοσίευμα ξένης εφημερίδας ετίθετο θέμα διαπλοκής.
Ούτε βεβαίως έκανε εντύπωση μέχρι πρότινος ότι στη μαρτυρική Μεγαλόνησο υπήρχε στη Λεμεσό το δικηγορικό γραφείο «Anastasiades & Association» που αναλάμβανε, ανάμεσα στα άλλα, τις νομικές διαδικασίες για την ίδρυση υπεράκτιων εταιρειών, καθώς και τη νομική κάλυψη διαφόρων άλλων εταιρειών-κολοσσών, για παράδειγμα στον ενεργειακό τομέα, όπως ήταν η ρωσική Gazprom. Το γραφείο αυτό ανήκε μέχρι προσφάτως στον κ. Ν. Αναστασιάδη, πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας. Μεγαλύτερος ίσως θόρυβος δημιουργήθηκε όταν έγινε γνωστή η απόφαση του Eurogroup για το «κούρεμα» των καταθέσεων - και ιδιαίτερα των ρωσικών. Πολλοί διερωτήθηκαν πώς είναι δυνατόν δικηγορικά γραφεία που παρείχαν κάλυψη σε ρωσικές εταιρείες (και στην Gazprom) και που ανήκαν σε κυπρίους πολιτικούς να μην αντιδράσουν στην απόφαση του προέδρου για το «κούρεμα» των ρωσικών καταθέσεων δισεκατομμυρίων που υπήρχαν (κυρίως) στην Τράπεζα Κύπρου, αλλά και στη Λαϊκή.
Ο κομμουνιστής πρόεδρος και ο καπιταλιστής
Ούτε καν μονόστηλο στις κυπριακές εφημερίδες δεν έγινε η επίσκεψη του ελλαδίτη επιχειρηματία που επεξέτεινε τις δουλειές του και στην Κύπρο κ. Α. Βγενόπουλου στον (τότε) πρόεδρο της Δημοκρατίας κ. Δ. Χριστόφια. Και αυτό το θεώρησαν στην Κύπρο φυσιολογικό. Ηταν όμως; Ενας πολυσυζητημένος για την επιχειρηματικότητά του εκπρόσωπος του κεφαλαίου βρισκόταν συχνά στο Προεδρικό Μέγαρο για να συναντηθεί με έναν κομμουνιστή ηγέτη που όταν τελείωσε (έτσι όπως τελείωσε) τη θητεία του έλεγε ότι θα επιστρέψει στην καθημερινότητα, ως γιος πλύστρας, και στο ταπεινό του Lada. Αλήθεια, τι γύρευε ένας κομμουνιστής πρόεδρος με τον επιχειρηματία, τραπεζίτη και ιδιοκτήτη του «Χίλτον» στη Λευκωσία; Αυτό ακριβώς και πολλά άλλα εξαγγέλθηκε ότι θα διερευνήσει η δικαστική έρευνα για την οικονομική τραγωδία που έπληξε την Κύπρο.
Υπήρχε, τα τελευταία χρόνια, μια απροσδιόριστη συνεργασία ανάμεσα στα κόμματα και στην επιχειρηματική διαπλοκή που φαινόταν ότι κανέναν δεν ενοχλούσε τη στιγμή που το βιοτικό επίπεδο στο νησί αυξανόταν, όπως αυξανόταν και το ΑΕΠ και διογκωνόταν ο τραπεζικός τομέας. Κανένας δεν ήθελε να ασχοληθεί με αυτά. Ακόμη και όταν η Επιτροπή κατά της Διαφθοράς του Συμβουλίου της Ευρώπης (γνωστή ως GRECO) ζήτησε πρότινος επιμόνως από την Κύπρο διαφάνεια στη χρηματοδότηση των κομμάτων και τη θέσπιση ενός πλαισίου για την ποινικοποίηση του αδικήματος της δωροδοκίας, τίποτε το ουσιαστικό δεν έγινε. Οι διωκτικές αρχές στην Κύπρο συνέχιζαν να εφαρμόζουν την παλαιά νομοθεσία σχετικά με τα αδικήματα δωροδοκίας, η οποία, να σημειωθεί, δεν εναρμονιζόταν με τις απαιτήσεις της Ποινικής Σύμβασης και του Προσθέτου Πρωτοκόλλου της.
Η «εκδίκηση» των Ευρωπαίων
Ολα αυτά προφανώς τα έβλεπαν οι Ευρωπαίοι και δεν μπορούσαν ποτέ να κατανοήσουν πώς λειτουργούσε ένα τέτοιο πολιτικό σύστημα όπου πολιτικοί και επιχειρηματίες γίνονταν πολλές φορές ένα σώμα και υπερασπίζονταν ο ένας τα συμφέροντα του άλλου. Αποτελούσε πολιτικά ανήθικη πρακτική για έναν συντηρητικό Βορρά που καραδοκούσε να βρει μια ευκαιρία για να τελειώσει αυτό το «πολιτικό μόρφωμα» «μια κι έξω». Και η ευκαιρία τούς δόθηκε τα ξημερώματα του Σαββάτου 16 Μαρτίου...
«Πόσοι έχετε καταθέσεις;»
Για τους κύπριους πολιτικούς κάθε προσπάθεια αναστροφής της κατάστασης ήταν πλέον αδύνατη. Ήταν αργά για «συγγνώμες» αλλά και «παλικαρισμούς». Μόλις την περασμένη Τετάρτη, στην Επιτροπή Θεσμών της κυπριακής Βουλής, κλήθηκε ο κεντρικός τραπεζίτης κ. Π. Δημητριάδης, διορισμένος από την κυβέρνηση του κ. Χριστόφια, για να δώσει τις πρώτες εξηγήσεις. Όταν οι βουλευτές άρχισαν να του υποβάλλουν ερωτήσεις, αυτός παρέμενε αγέρωχος. Και όταν ο κ. Ν. Παπαδόπουλος (γιος του Τάσσου Παπαδόπουλου και «αντάρτης» βουλευτής του Δημοκρατικού Κόμματος που ζητεί τώρα να εξετασθεί η περίπτωση για επιστροφή στη λίρα) πήγε κάτι να τον ρωτήσει, ο κ. Δημητριάδης απάντησε: «Μπορείτε να μου πείτε πόσοι από εσάς έχετε καταθέσεις στη Λαϊκή Τράπεζα και πόσες από αυτές είναι πάνω από 100.000 ευρώ;». Και έπεσε απόλυτη σιωπή...
Και να σκεφτείτε ότι, τούτες τις δύσκολες ημέρες που περνά η Κύπρος, πρόεδρος της Δημοκρατίας, βουλευτές, κόμματα (ακόμη και το ΑΚΕΛ που τον διόρισε στη θέση αυτή), τραπεζοϋπάλληλοι, επιχειρηματίες και απλοί πολίτες (αμέτοχοι στο μεγάλο «φαγοπότι») ζητούν επιμόνως την παραίτηση του κεντρικού τραπεζίτη. Αν ο κ. Δημητριάδης δεν παραιτηθεί, τότε ο κ. Αναστασιάδης θα αναγκαστεί να φέρει ειδικό νόμο στη Βουλή για να τον αποπέμψει. Πάντως ο κ. Ν. Παπαδόπουλος διατηρεί ακόμη και σήμερα το νομικό γραφείο που ίδρυσε ο πατέρας του και η «δράση» του γραφείου δεν έχει αλλάξει.
Οι περισσότεροι βουλευτές είναι δικηγόροι. Δεν υπάρχει ασυμβίβαστο ανάμεσα στη βουλευτική ιδιότητα και στην επαγγελματική και έτσι οι βουλευτές μπορούν να κάνουν όποια εργασία θέλουν. Όπως λένε στη Μεγαλόνησο, οι δικηγόροι βουλευτές στην πλειονότητά τους έχουν κάποιες επαγγελματικές σχέσεις με δικηγορικά γραφεία που ασχολούνται με υποθέσεις υπεράκτιων επιχειρήσεων.
Και να 'ταν μονάχα αυτό; Οπως αποδείχθηκε από τις εισαγγελικές αρχές, μια ομάδα μεγαλοδικηγόρων (τα ονόματά τους βρίσκονται στη διάθεση των δικαστικών αρχών), που είχαν σχέση με τη χρηματοδότηση κομμάτων, εξυπηρετούσαν τα νομικά συμφέροντα ρωσικών και άλλων εταιρειών.
«Οι Ρώσοι είναι φίλοι μας»
Κατά τη διάρκεια της θητείας της απελθούσης κυβέρνησης του ΑΚΕΛ σπανίως υπήρχε συνεδρίαση Υπουργικού Συμβουλίου που να μην... κυπροποιεί κάποιον ρώσο ή ουκρανό, ή ακόμη και νορβηγό επιχειρηματία. Λειτουργούσε περίπου σαν βιομηχανία παροχής υπηκοότητας την οποία ενθάρρυνε η κυβέρνηση. Με ποιον τρόπο; Δίνοντας κίνητρα σε όσους ήθελαν να γίνουν Κύπριοι ώστε να αποφύγουν τη φορολογία στη χώρα τους (ή ακόμη να «ξεπλύνουν» τα χρήματά τους). Αρκεί να καταθέσουν 15 εκατ. δολάρια στις κυπριακές τράπεζες, να αγοράσουν ένα ακίνητο και να κάνουν κάποια επένδυση. Τα τελευταία χρόνια δόθηκε η κυπριακή ιθαγένεια σε περισσότερους από 8.000 Ρώσους.
Ουδείς είχε κατηγορηθεί ή καταδικαστεί για διαπλοκή και έτσι όλο αυτό το μόρφωμα συνεχιζόταν χωρίς έξωθεν ή έσωθεν πιέσεις. Ούτε καν η Εκκλησία δεν φαινόταν να αντιδρά, η οποία διαθέτει μεγάλη οικονομική επιφάνεια, επιχειρήσεις, ξενοδοχεία και μετοχές σε ΜΜΕ. Όλοι ενθάρρυναν τις προσπάθειες του Αρχιεπισκόπου να μεταβεί στο Κατάρ για επενδύσεις. Η Αρχιεπισκοπή συμμετείχε στις διαπραγματεύσεις για την καταρινή επένδυση της ανέγερσης ενός πολυτελούς ξενοδοχείου στη Λευκωσία απέναντι από το «Χίλτον». Μάλιστα, οι διαπραγματεύσεις με τους Καταρινούς είχαν προχωρήσει τόσο πολύ που εκκενώθηκε ένα στρατόπεδο της Εθνικής Φρουράς για να αρχίσει η ανέγερση του ξενοδοχείου. Την τελευταία στιγμή οι Καταρινοί έκαναν πίσω και ο χώρος τώρα έχει μετατραπεί σε ένα απέραντο οικόπεδο.
Οι τραπεζίτες και οι πρόεδροι
Τη μεγαλύτερη ισχύ αποκτούσε η εκάστοτε κυβέρνηση μέσω του κεντρικού τραπεζίτη. Συνήθως ο κάθε πρόεδρος της Κύπρου τοποθετούσε ως κεντρικό τραπεζίτη άτομο της απολύτου εμπιστοσύνης του. Ο κ. Γλ. Κληρίδης είχε τοποθετήσει τον κ. Χρ. Χριστοδούλου, πρώην υπουργό Εσωτερικών και εν συνεχεία Οικονομικών. Λένε ότι αυτός άνοιξε εμμέσως την πόρτα του κ. Βγενόπουλου να εξαγοράσει τη Λαϊκή στην Κύπρο με την απομάκρυνση της HSBC από την Τράπεζα της Κύπρου. Ακολούθησαν «πράματα και θάματα» στις κυπριακές τράπεζες. Υπέρογκοι μισθοί, επιδόματα, υπερωρίες, αποζημιώσεις, έξοδα παραστάσεως και πιστωτικές κάρτες με απεριόριστο όριο και μπόνους στα golden boys. Ακόμη, χορήγηση εύκολων δανείων από την Κύπρο προς την Ελλάδα. Και όμως, στην έκθεση της Alvarez Marshall ευθύνες επιρρίπτονται σε πολλά στελέχη τής τότε Marfin, όχι όμως στον κ. Βγενόπουλο.
Στο τιμόνι της άλλης μεγάλης κυπριακής τράπεζας, της Τράπεζας Κύπρου, βρέθηκε και ο αυτοδημιούργητος banker κ. Α. Ηλιάδης. Επί οκτώ χρόνια ήταν διοικητής χωρίς κανείς ποτέ να τον αμφισβητήσει. Μετά όμως την αποπομπή του οι κατηγορίες που εκτοξεύθηκαν εναντίον του έγιναν πρωτοσέλιδα στις κυπριακές εφημερίδες. Αν και επισήμως μέχρι πρότινος η διοίκηση της Τράπεζας Κύπρου τις διέψευδε, ωστόσο οι γνωρίζοντες τον κατηγορούν ότι έριξε την τράπεζα έξω με την αγορά ομολόγων το 2009, ότι παραπλάνησε τους μετόχους αφού δεν τους είπε από την αρχή για την κρατική αύξηση που ζήτησε το κυπριακό Δημόσιο, ότι εξαγόρασε τη ρωσική τράπεζα Uniastrum αφού προηγουμένως ωραιοποίησε τα στοιχεία της, ότι πήρε στεγαστικό δάνειο ύψους 2 εκατ. ευρώ και ότι ζήτησε ως αποζημίωση για την απόλυσή του 4 εκατ. ευρώ. Είναι από τους πρώτους που θα κληθούν για την οικονομική τραγωδία της Κύπρου.
Και ενώ στην Ισλανδία ήδη παραπέμπουν στη Δικαιοσύνη τραπεζίτες, στην Κύπρο υπήρξε άλλη μία ιδιομορφία. Κεντρικοί τραπεζίτες δεν ανταλλάσσουν «καλημέρα» με τον πρόεδρο της Δημοκρατίας, υπουργοί Οικονομικών διαδέχονται ο ένας τον άλλον με αλληλοκατηγορίες και μηνύσεις. Ο κ. Βάσος Σαρλής (λογιστής) που διαδέχθηκε στην κυβέρνηση Χριστόφια στο υπουργείο Οικονομικών τον κ. Κίκη Καζαμία είχε αφήσει αιχμές εναντίον του προκατόχου του, αλλά έμειναν αναπάντητες οι κατηγορίες ότι επί θητείας του διεγράφησαν τα χρέη (περίπου 3,5 εκατ. ευρώ) της συνδικαλιστικής οργάνωσης του ΑΚΕΛ ΠΕΟ.
Η τραγωδία στο Μαρί
Ολα αυτά δημιούργησαν ένα εκρηκτικό και ασφυκτικό τοπίο στις κυπριακές τράπεζες. Αλλά δεν ήταν μόνο αυτά. Ηταν και η φονική έκρηξη στο Μαρί (στοίχισε 2,4 δισ. ευρώ), ήταν και το δημοσιονομικό πρόβλημα που αναπτύχθηκε κατά τη διάρκεια της κυβέρνησης Χριστόφια. Η κυβέρνηση υπό το ΑΚΕΛ είτε λόγω αδράνειας (έβλεπε το πρόβλημα που ερχόταν και δεν έκανε τίποτε) είτε από ανικανότητα, σε συνδυασμό με τη διόγκωση των πελατειακών σχέσεων, εκτόξευσε το έλλειμμα και την ανεργία.
Οι αιτίες της σύγκρουσης του Ν. Αναστασιάδη με τον κεντρικό τραπεζίτη
Ξεχωριστή περίπτωση αποτελούν οι σχέσεις του πρώην κεντρικού τραπεζίτη κ. Αθ. Ορφανίδη (του αγαπημένου τραπεζίτη του κ. Τρισέ, όπως τον αποκαλούσαν) με τον πρώην πρόεδρο κ. Δ. Χριστόφια. Οχι μόνο δεν μιλούσαν μεταξύ τους, αλλά αλληλοκατηγορούνταν, και μάλιστα δημοσίως, για την κατάντια των ελληνικών τραπεζών και την κατάσταση της οικονομίας. Ο κ. Ορφανίδης κατηγορούσε τον κ. Χριστόφια ότι αυτός έχει την ευθύνη που συναποφάσισε το «κούρεμα» των ελληνικών ομολόγων και τη συνεπαγόμενη ζημιά ύψους 4 δισ. ευρώ για τις κυπριακές τράπεζες. Ελεγε μάλιστα ότι «εγώ δεν ήμουν ο αρχηγός του κράτους και δεν παρευρέθηκα στη Σύνοδο Κορυφής στην οποία ελήφθη αυτή η απόφαση. Ημουν κεντρικός τραπεζίτης και διαφώνησα κάθετα με το "κούρεμα"».
Το τότε κυβερνών κόμμα ΑΚΕΛ ανταπέδωσε τα πυρά αφήνοντας έκπληκτους τους Κύπριους που παρακολουθούσαν μια πραγματική μάχη μεταξύ κυβέρνησης και κεντρικού τραπεζίτη. Τον κατηγόρησε ότι άφησε πίσω του ζημιά 10 δισ. ευρώ στον τραπεζικό τομέα, οικειοποίησε τους σκληρούς δίσκους της Κεντρικής Τράπεζας, αλλά και για τη λήψη δανείου με ελάχιστο τόκο. Ο κ. Ορφανίδης απάντησε κατηγορώντας με τη σειρά του την τότε κυβέρνηση ότι υπέσκαψε τον τραπεζικό τομέα, ότι έσπρωξε την ανεργία σε πρωτόγνωρα ύψη, ότι έβαλε φρένο στην ανάπτυξη και έφερε στην Κύπρο ένα μνημόνιο που μπορούσε να είχε αποφευχθεί. Επιπλέον ο κ. Ορφανίδης κατηγορεί προσωπικά τον κ. Χριστόφια για παρεμβάσεις υπέρ του κ. Βγενόπουλου και ζήτησε μάλιστα και έρευνα από τη Βουλή.
Εληξε (όπως έληξε) και η θητεία του κ. Ορφανίδη (πήγε και αυτός στο Χάρβαρντ να παραδίδει μαθήματα) και διορίστηκε ως κεντρικός τραπεζίτης ένας εκλεκτός του κ. Χριστόφια, ο κ. Παναγιώτης (Πανίκος) Δημητριάδης. Αμέσως μετά την εκλογή του κ. Αναστασιάδη ξέσπασε και ο πόλεμος (πάλι) ανάμεσα στον κεντρικό τραπεζίτη και στον πρόεδρο της Κύπρου. Το περίεργο σ' αυτόν τον καβγά είναι ότι ξέσπασε πριν από την απόφαση του Eurogroup που έφερε, όπως τον ονομάζουν στη Μεγαλόνησο, τον «Οικονομικό Αττίλα». Αιτία του ξεσπάσματος της αντιπαράθεσης απετέλεσε ο τρόπος με τον οποίο ο διοικητής χειριζόταν το τραπεζικό σύστημα. Ο πρόεδρος της Κύπρου εμφανίστηκε δυσαρεστημένος από τη στάση του διοικητή, με σημείο καμπής τους άγνωστους όρους εντολής των ερευνών της Alvarez & Μarshall για τις ευθύνες των τραπεζών, καθώς και για τις παροχές που δόθηκαν στην Pimco για τον υπολογισμό του ποσού ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών. Κατηγόρησε μάλιστα τον κ. διοικητή για «φούσκωμα» του ποσού που χρειάζονται οι κυπριακές τράπεζες για την ανακεφαλαιοποίησή τους, με στόχο της απενοχοποίηση της προηγούμενης κυβέρνησης Χριστόφια. Ετσι όπως τα κατάφερε, σήμερα οι πάντες (ακόμη και το ΑΚΕΛ) ζητούν να παραιτηθεί και να λογοδοτήσει στη Δικαιοσύνη.
Μεγάλο πλήγμα στις σχέσεις της νεοεκλεγείσης κυβέρνησης και του κ. Δημητριάδη απετέλεσαν οι φήμες που κυκλοφόρησαν στη Λευκωσία και αφορούσαν την ιδιαιτέρα του κ. Δημητριάδη και την πιθανή συγγενική της σχέση με έναν από τους συμβούλους της Federal Bank of Middle East. Οι φήμες επέμεναν ότι η Κεντρική Τράπεζα προσανατολιζόταν σε αδειοδότηση της εν λόγω τράπεζας.
Μιχάλης Σαρρής
«Σε δέκα ώρες έχασε την ψυχή του»
Ο άνθρωπος-κλειδί για την ένταξη της Κύπρου στο ευρώ ήταν και εκείνος που επρόκειτο τελικά να διαχειριστεί το επώδυνο κούρεμα: ο κ. Μιχ. Σαρρής. Διετέλεσε υπουργός Οικονομικών στην κυβέρνηση Τάσσου Παπαδόπουλου και κλήθηκε από τον κ. Αναστασιάδη να αναλάβει ως «οικονομικός εγκέφαλος» το υπουργείο Οικονομικών. Στη νέα κεντροδεξιά κυβέρνηση θεώρησαν ότι διατηρούσε καλές σχέσεις με το ΔΝΤ, αλλά και με την ΕΚΤ, καθώς και με τους Ρώσους.
Τίποτε όμως απ' όλα αυτά όταν ήρθε η καταστροφή δεν του χρησίμευσε. Θεωρείται ωστόσο αρχιτέκτονας της ένταξης της Κύπρου στην ευρωζώνη και ότι στην περίοδο της θητείας του η Κύπρος είδε τα ταμεία της να γεμίζουν με ανέλπιστα έσοδα από τα τέλη μεταβίβασης ακινήτων σε Βρετανούς. Τότε, όπως ειπώθηκε, εισήλθε 1 δισ. ευρώ στα ταμεία του κράτους. Σήμερα αυτό που έμεινε από τον κ. Σαρρή είναι η δήλωση ενός ξένου δημοσιογράφου μετά τη λήξη του Eurogroup: «Μέσα σε δέκα ώρες που διήρκεσε η συνεδρίαση, έχασε την ψυχή του...».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου