Στις 17 Δεκεμβρίου ανακοινώθηκε συμφωνία επαναπροσέγγισης μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας που περιλαμβάνει την πληρωμή αποζημιώσεων από το Ισραήλ στις οικογένειες των θυμάτων του «Μαβί Μαρμαρά» και την απέλαση ενός υψηλόβαθμου στελέχους της Χαμάς από την Τουρκία.
Κατά τις διαθέσιμες πληροφορίες, η συμφωνία δεν έχει υπογραφεί ακόμα – μάλιστα σύμφωνα με χθεσινές δηλώσεις του τούρκου πρωθυπουργού Α. Νταβούτογλου οι συζητήσεις συνεχίζονται διότι η Τουρκία απαιτεί και την άρση του ισραηλινού αποκλεισμού στην Παλαιστίνη. Πάντως σύμφωνα με τουςFinancial Times, η συμφωνία αυτή ανοίγει το δρόμο για την επόμενη και σημαντικότερη συμφωνία, που αφορά στην κατασκευή αγωγού φυσικού αερίου για τη διοχέτευση ισραηλινού φυσικού αερίου στην Τουρκία (και, μέσω αυτής, στη διεθνή αγορά). Σύμφωνα με ισραηλινές πηγές, οι σχετικές διαπραγματεύσεις θα ξεκινήσουν «στο κοντινό μέλλον».
Το πρόβλημα που τίθεται είναι οι πιθανές επιπτώσεις της διαφαινόμενης επαναπροσέγγισης Τουρκίας – Ισραήλ για την Ελλάδα και την Κύπρο.
Στο άρθρο μας για τις εκλογές της 25ης Ιανουαρίου 2015 είχαμε εκφράσει (μεταξύ άλλων) το φόβο ότι σε περίπτωση κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, «βασικός κίνδυνος είναι η υποβάθμιση της καίριας συμμαχίας με το Ισραήλ, λόγω της γνωστής ιδεοληπτικής προσέγγισης των θεμάτων της Μ. Ανατολής από την Αριστερά, που συνοψίζεται στη θέση “Λευτεριά στην Παλαιστίνη”.
Στην πραγματικότητα η κυβέρνηση Τσίπρα, παρά τις συμβολικές κινήσεις προς την κατεύθυνση των Παλαιστινίων (αντικατάσταση του όρου «Παλαιστινιακή Αρχή» με «Παλαιστίνη» στα δημόσια έγγραφα, επίσκεψη Αμπάς στη Βουλή που μάλιστα υιοθέτησε ψήφισμα για την Παλαιστίνη), προσπάθησε να τηρήσει ίσες αποστάσεις, όπως φάνηκε και από την επίσκεψη Τσίπρα στο Ισραήλ. Στο στρατιωτικό επίπεδο μάλιστα, στη διάρκεια του 2015 η συνεργασία αναπτύχθηκε σε βαθμό πρωτοφανή, καθώς συμφωνήθηκε η δυνατότητα στάθμευσης ισραηλινών δυνάμεων σε ελληνικό έδαφος και, κατά πληροφορίες του Reuters που διαψεύστηκαν από την ΠΑ, παρασχέθηκε στην ισραηλινή αεροπορία η δυνατότητα εξάσκησης κατά του αντιαεροπορικού συστήματος S-300.
Παρ” όλα αυτά το Ισραήλ φαίνεται να επιζητεί πια την επαναπροσέγγιση με την Τουρκία. Οι προσεκτικοί παρατηρητές είχαν σημειώσει σχετικά δημοσιεύματα στον ισραηλινό τύπο ήδη από τον Ιούνιο. Και μάλλον δεν είναι τυχαίο ότι οι αισιόδοξες ανακοινώσεις ως προς τη συμφωνία προέρχονται από ισραηλινές πηγές, ενώ ο Νταβούτογλου τηρεί επιφυλακτικότερη στάση. Τι είναι λοιπόν αυτό που οδηγεί το Ισραήλ πίσω στην αγκαλιά της Τουρκίας;
Όπως προαναφέρθηκε, έγκυροι διεθνείς παρατηρητές όπως οι Financial Times, θεωρούν την επαναπροσέγγιση Ισραήλ – Τουρκίας ως πρόκριμα για μια συμφωνία κατασκευής αγωγού φυσικού αερίου για τη διοχέτευση ισραηλινού φυσικού αερίου στην Τουρκία (και, μέσω αυτής, στη διεθνή αγορά). Αυτή η παράμετρος της συμφωνίας δείχνει προς ποια κατεύθυνση (και για ποιο λόγο) γέρνει πια η γεωπολιτική πλάστιγγα.
Στο ζήτημα των κοιτασμάτων του Ισραήλ και της Κύπρου στη ΝΑ Μεσόγειο (τα οποία από άποψη εκμετάλλευσης θεωρούνται ενιαίο όλο), το γεωπολιτικό διακύβευμα συνίσταται πρωτίστως στην οδό από την οποία θα διοχετευθούν οι υδρογονάνθρακες (κυρίως φυσικό αέριο) προς την Ευρώπη. Πρόκειται για ένα παίγνιο μηδενικού αθροίσματος μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας – Κύπρου. Η διοχέτευσή τους μέσω Τουρκίας θα ενισχύσει τον ρόλο της ως διεθνούς κόμβου («θέλουμε όλοι οι αγωγοί ενέργειας να περνούν από την Τουρκία», έχει διακηρύξει ο Νταβούτογλου), θα συνδέσει τα θεμελιώδη συμφέροντα του Ισραήλ μαζί της και θα καταστήσει την Κυπριακή Δημοκρατία δορυφόρο της. Γι” αυτό το λόγο άλλωστε ο τούρκος πρωθυπουργός Αχμέτ Νταβούτογλου, αλλά και αρμόδιοι υπουργοί, έχουν επανειλημμένα διακηρύξει (2013, 2014, 2015) ότι το κυπριακό φυσικό αέριο πρέπει να διοχετευθεί προς την Ευρώπη μέσω Τουρκίας. Δεν είναι τυχαίο ότι η τουρκική πλευρά συνδέει και τη λύση του Κυπριακού με το ζήτημα αυτό.
Αντιθέτως, η διοχέτευση των ισραηλινών και κυπριακών υδρογονανθράκων προς την Ευρώπη με υποθαλάσσιο αγωγό μέσω Κρήτης και Ιταλίας θα παρέκαμπτε την Τουρκία, συνδέοντας την Ελλάδα, την Κύπρο και το Ισραήλ (και πιθανώς την Αίγυπτο) με έναν ισχυρό στρατηγικό δεσμό. Πριν ένα χρόνο περίπου είχαμε αναφερθεί στη σημασία του σχεδιασμού αυτού. Η λύση αυτή είναι δαπανηρότερη από την όδευση μέσω Τουρκίας, αλλά το Ισραήλ, αντιλαμβανόμενο την εχθρότητα του ισλαμιστικού καθεστώτος Ερντογάν, είχε προσανατολιστεί σε αυτήν για στρατηγικούς λόγους. Στην Ελλάδα και την Κύπρο είχε βρει πρόθυμους συνομιλητές, που μάλιστα ως κράτη – μέλη της ΕΕ είχαν τη δυνατότητα επίτευξης κοινοτικής χρηματοδότησης του κόστους του έργου (εξ ου και η πρόταση αγωγού «EastMed» που τέθηκε προς έγκριση από την Κομισιόν). Δυστυχώς κατά το τελευταίο έτος η τύχη του σχεδίου αυτού αγνοείται, ενώ η πρόσβαση της Ελλάδας στα κοινοτικά κέντρα λήψης αποφάσεων έχει καταστεί προβληματική μετά την εμπειρία της εξάμηνης «περήφανης διαπραγμάτευσης» που έφερε τη χώρα στα όρια της ρήξης με τους εταίρους της και εξάντλησε όλα τα αποθέματα καλής θέλησης.
Θα ήταν παρακινδυνευμένο να εικάσει κανείς τα ισραηλινά κίνητρα – όμως η πικρή αλήθεια είναι ότι η σημερινή Ελλάδα δεν είναι asset για τους συμμάχους της αλλά liability. Όποιος είναι ισχυρός (στρατιωτικά, διπλωματικά, οικονομικά) και διατεθειμένος να υπερασπίσει τα συμφέροντά του, είναι και ελκυστικότερος ως σύμμαχος, αφού οι άλλοι προσδοκούν όφελος από τη συνεργασία μαζί του. Αντίθετα όποιος εκπέμπει εικόνα αδυναμίας, είναι απωθητικός ως σύμμαχος, γιατί οι άλλοι φοβούνται ότι θα χρειαστεί να σηκώσουν και τα δικά του βάρη. Είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε ότι το 2012-2014 εξελίσσονταν διάφορες ενδιαφέρουσες συζητήσεις και σχεδιασμοί για τα θέματα της ΑΟΖ στο τρίγωνο Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ. Αλλά πώς να εμπιστευθεί κανείς ως σύμμαχο ένα κράτος που δεν μπορεί να ελέγξει, όχι την ΑΟΖ, αλλά ούτε καν τη λαθρομετανάστευση στα ανατολικά του σύνορα;
Από την άλλη πλευρά, η ανάγκη της Τουρκίας για διεθνή ερείσματα (αλλά και εναλλακτικούς προμηθευτές φυσικού αερίου) είναι αυξημένη λόγω της αποτυχίας της πολιτικής της στη Συρία και της αντιπαλότητάς της με τη Ρωσία. Αυτή η συγκυρία ενδεχομένως προσέφερε στο Ισραήλ την ευκαιρία επαναπροσέγγισης που αναζητούσε. Απομένει να δούμε πού θα καταλήξει η διαδικασία που τέθηκε σε κίνηση…
Εφ” όσον η επαναπροσέγγιση Ισραήλ – Τουρκίας ολοκληρωθεί με υπογραφή συμφωνίας για την διοχέτευση του ισραηλινού αερίου στην Τουρκία, θα πρόκειται για δεινή στρατηγική ήττα για την Ελλάδα και την Κύπρο, τη δεύτερη μετά τη συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας της 29ης Νοεμβρίου. Όπως προαναφέρθηκε, στο θέμα της μεταφοράς του φυσικού αερίου της ΝΑ Μεσογείου το παίγνιο είναι μηδενικού αθροίσματος. Είτε η Τουρκία θα ελέγξει τη διοχέτευσή του, είτε Ελλάδα, Κύπρος και Ισραήλ θα δημιουργήσουν εναλλακτική όδευση. Εάν συμβεί το πρώτο, τότε η στρατηγική εξάρτηση της Κύπρου από την Τουρκία θα διαιωνιστεί – και κατά πάσα πιθανότητα θα επισφραγιστεί με ένα δυσμενές «κλείσιμο» του Κυπριακού στα μέτρα της Αγκυρας.
Όπως προκύπτει από τις σχετικές ανακοινώσεις, η συμφωνία δεν έχει κλείσει ακόμα και ενδεχομένως υπάρχει ακόμη χρόνος για την αποτροπή της. Το ερώτημα είναι: έχει σήμερα η Ελλάδα την πολιτική ηγεσία και τις δυνάμεις που απαιτούνται για να την αποτρέψει;
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου